Qaffol ash-Shoshiy haqida batafsil ma’lumotlar, tarjimai hol

Qaffol ash-Shoshiy haqida batafsil ma’lumotlar, tarjimai hol

Toshkent – oʻrta asr arab manbalarida esa Shosh – tarix jarayonida koʻplab shoir va adiblar, allomalar, riyozat va tabobat ahillarini yetishtirgan. Ana shunday allomalardan biri Qaffol ash-Shoshiydir.

Qaffol ash-Shoshiyning toʻla ismi Abu Bakr ibn Ali Ismoil Qaffol ash-Shoshiy boʻlib, arab manbalarida uning hurmatini bajo keltirish uchun nomiga katta, ulugʻ yo muhtaram maʼnosini ifodalaydigan “al-Kabir” soʻzini qoʻshib yozadilar. Bu bilan oʻtmishdoshlarimiz Qaffol ash-Shoshiyga nisbatan buyuk ehtiromni ifoda etganlar.

Qaffol ash-Shoshiy hunarmand oilada dunyoga kelgan koʻrinadi. Shu sababdan “Qaffol” – qulfsoz deb mashhur boʻlgan.

Qaffol ash-Shoshiy asli qulfsoz usta boʻlib, kichik va nozik qulflar yasaydigan, qoʻli gul kishi boʻlgan.

Ash-Shoshiy dastlabki taʼlimni oʻz yurtida, keyinchalik Markaziy Osiyoda mavjud maʼrifat oʻchoqlaridan oladi. Samarqand, Buxoro, Termiz kabi shaharlarni kezadi. Bu yerlarda undan sal oldinroq oʻtgan va anchagina meros qoldirgan Imom Ismoil al-Buxoriy (810–870), Abu Iso Muhammad at-Termiziy (824–892) kabi yirik mutafakkir olimlar merosi bilan tanishadi, ulardan bahramand boʻladi. U birmuncha vaqt Samarqandda yashab, u yerda taʼlim oldi. Qaffol ash-Shoshiy qattiq kirishib fiqhshunoslikni oʻrganadi. Zero bu fan musulmon Sharq oʻlkalarida juda keng tarqalgan va ijtimoiy hayotda muhim ahamiyatga ega boʻlib, bu fanni egallagan kishilar hamma joyda qadrlanar, ularga zarurat ham katta, chunki ijtimoiy hayotda qonunshunoslikka talab katta boʻlib turishi tabiiy edi. Qaffol ash-Shoshiy fiqh ilmini egallash bilan birga fikr doirasi oʻta keng, falsafa, mantiq, adabiyot sohalarini ham puxta egallagan, bu sohalarda eng bilimdonlar bilan munozara qila oladigan qudratga ega boʻlgan bir zot edi.

Qaffol ash-Shoshiy doimo ilm-maʼrifat istagida qoʻnim topmay, bir oʻlkadan ikkinchisiga – ilm chashmalaridan bahramand boʻlish niyatida Yaqin va Oʻrta Sharq mamlakatlarini kezadi, Hijoz, Bagʻdod, Damashq kabi shaharlarga boradi, u yerlarda zamonasining koʻzga koʻringan olimlaridan ilm-maʼrifat oʻrganadi.

Qaffol ash-Shoshiyning taʼlim olgan ustozlariga qarab ham uning bilimi, qanday fanlarni oʻrganganligini bilish mumkin. Manbalarning koʻrsatishicha, Qaffol ash-Shoshiyning qonunshunoslik va tarix sohasidagi ustozi mashhur olim at-Tabariy (839–923) edi. Maʼlum boʻlishicha, Abu Jaʼfar Muhammad ibn Jarir at-Tabariy Musulmon Sharq mamlakatlarining eng yirik tarixchisi boʻlib, koʻp jildlik asarlar muallifi edi.

Qaffol ash-Shoshiyning ikkinchi yirik ustozi Abul Hasan Ali ibn Abu Muso al-Ashʼariy (873–941) edi. Bu kishi Sharqda kalomchilar oqimining asoschisi boʻlib, bu sohada anchagina asarlar yozgan edi. Ash-Ashʼoriy aslida islom falsafasida mashhur boʻlgan ashʼariya oqimi asoschisi sanaladi. Tojiddin Abu Nasr Abdulvahhod as-Subkiyning (tugʻilgan yili 1327) xabar berishicha, “Qaffol ash-Shoshiy olim al-Ashʼoriydan kalom ilmini oʻrganar va oʻz navbatida al-Ashʼoriy undan qonunshunoslik sohasini oʻrganar ekan”.

Arab olimi va bibliografi ibn Xallikon (1211–1282) oʻzining “Vafoyot al-aʼyon” (“Ulugʻ kishilar vafoti”) degan asarida Qaffol ash-Shoshiy haqida toʻxtab shularni yozadi: “Qaffol ash-Shoshiy hadis ilmini bilgan, tilshunos, shoir odam edi. Oʻsha vaqtda Movarounnarhrda u kishiga teng keladigan olim yoʻq edi. Bu kishi Xuroson, Iroq, Hijoz, Shom (Suriya) va boshqa oʻlkalarga sayohat qilib, hamma yerda ham nom taratdi… u kishining koʻp asarlari boʻlgan”.

Qaffol ash-Shoshiy qonunshunoslik, mantiq kabi sohalarga oid asar yozgan. Uning “Odob al-qozi” (“Qozining feʼl-atvori”), “Odob al-bahs” (“Bahs odobi”) degan taʼlifi boʻlib, arab tilidagi sheʼrlari maʼlum. Bu xususda yuqorida zikr qilingan arab olimi ibn Xallikon yozadi: “Qonunshunoslardan dastlab otilib chiqib “Husni jadal” (“Dialektika goʻzalligi”) degan asar yozgan kishi ham shu Qaffol ash-Shoshiy edi”.

Qaffol ash-Shoshiy yaxshi shoir ham boʻlib, oʻz sheʼrlarini arab tilida yozgan. Ammo uning sheʼriy ijodi davrimizgacha yetib kelmagan, faqatgina as-Subhiyning “Tabaqat ash-Shofiiyya” (“Shofiiyya mazhabi darajalari”) degan kitobda uning sheʼrlaridan parchalar saqlanib qolgan. Uning oʻsha sheʼrlarida shunday satrlar ham bor:

“Kimki uyimga mehmon boʻlib keladigan boʻlsa, dasturxonim doimo uning uchun yozilgan boʻladi. Kimki mening dasturxonimdan biror narsa yesa, (bilsinki) undagi barcha noz-neʼmat peshona terim bilan topilgan, (yaʼni) halol boʻladi.

Biz bor-budimizni mehmon oldiga qoʻyamiz. Bordiyu (qoʻyishga) narsa topolmasak, u holda sabzavot bilan sirka qoʻyamiz. Shunda begʻaraz, koʻngli ochiq odam boʻlsa, u bunga rozi boʻlib koʻnadi; bordiyu baxil boʻlsa, u holda uni men tuzata olmayman”.

Qaffol ash-Shoshiyning qonunshunoslikka doir asari davr taqozasiga koʻra islom tarqalgan mamlakatlarda keng koʻlamda yoyildi.

Qaffol ash-Shoshiyning qalamiga mansub boʻlgan sheʼrlar as-Subkiy asariga kirib qolgan. Bu parchadan maʼlum boʻlishicha, Vizantiya imperatori bilan arab xalifasi oʻrtasida janjalli yozishmalar boʻladi. Bu yozishmalarda Vizantiya imperatori arab xalifaligiga doʻq va poʻpisa bilan murojaat qilib, bir vaqtlar uning yerlari boʻlgan, hozir esa Bagʻdod xalifasi egallab turgan oʻlkalarni tinchlik bilan, osonlikcha ularga qaytarib berishni talab qiladi. Vizantiya hukmdorlari maktubni balandparvoz chiqishi uchun uni arab tilida sheʼr bilan bitadilar. Sheʼr hoshimiylar xonadonidan boʻlmish hukmron xalifaga deb atalgan. Maktubda shunday satrlar ham bor:

“Biz sherdek otilib chiqib, oʻz yerlarimizni egalladik. Damashq oʻlkasi esa ota-bobolarimiz maskani edi, biz bu diyor mol-mulkiga ega boʻlamiz, Misrni ham qilichimiz tigʻi bilan egallaymiz. Hijoz, Bagʻdod, Sheroz, Ray, Xuroson, Quddus, Sharqu Gʻarb hammasini egallaymiz” deb xalifa va uning sarkardalariga dagʻdagʻa soladi, ularni ayyorlik bilan qoʻrqitmoqchi va nihoyat ularni osonlikcha qoʻlga kiritmoqchi boʻladi. Xuddi mana shu voqealar boʻlgan kezda Qaffol ash-Shoshiy Bagʻdod shahrida boʻladi. U xalifalikda iqtidori zoʻr olim, saroy aʼyonlari oʻrtasida yaxshigina qonunshunos, zabardast shoir sifatida tanilgan edi. Shu sababdan Vizantiya hukmdorining lashkarboshisi Tagʻfur (arab manbalarida Takfur) xatiga javob yozishni xalifalik nomidan Qaffol ash-Shoshiyga topshiriladi. Bu ham alloma ash-Shoshiyga nisbatan katta ehtirom edi.

Qaffol ash-Shoshiy maktubni oʻqib koʻrib, oʻsha maktub yozilgan sheʼr vaznida va oʻsha tarzdagi qofiyada Tagʻfur nomiga arab tilida javob sheʼrini yozadi. Vizantiyaliklarga mana shu ash-Shoshiy yozgan javob xatining yetmish toʻrt bayti (148 yoʻli) yuqorida zikr qilingan Tojiddin as-Subkiyning “Tabaqat ash-Shofiiyya” asari ichida saqlanib qolgan. As-Subkiyning yozishicha, vizantiyaliklar, xususan, uning lashkarboshisi Tagʻfur ash-Shoshiyning bu javob sheʼrini oʻqib, dahshatga tushadi. Soʻng lashkarboshilar bundan taajjubga tushib, bir-birlaridan soʻrashibdi:

– Bu javobni yozgan kishi kim boʻldi ekan, u qaysi yurtdan ekan, xalifalikda biz bunday isteʼdodli zot borligini bilmas edik-ku?

Xullas Vizantiya lashkarboshilarini Qaffol ash-Shoshiyning diplomatiya tarzida yozilgan javob maktubi esankiratib qoʻyadi. Voqeaning nima bilan tugashining bugungi kunda ahamiyati yoʻq, lekin bu birgina misol orqali Qaffol ash-Shoshiyning zabardast davlat arbobi, hozirjavob shoir ekanligi maʼlum boʻladi.

Qaffol ash-Shoshiy shunday ulugʻvor va dovyurak shoir, ajoyib bir shaxs boʻlgan. Afsuski, uning adiblik, shoirlik, tilshunoslik, mantiqshunoslik faoliyati bilan deyarli hech kim shugʻullanmadi, uning jadal dialektikaga oid asari ham oʻrganilgan emas.

Manbalarning koʻrsatishicha, bagʻdodlik Xoʻja Muhammad Nomiy degan olim Qaffol ash-Shoshiy qoʻlida oʻqigan, natijada u bilan qalin doʻst boʻlib qolgan ekan. Shu kishi oʻz oilasi bilan birga ash-Shoshiyga ergashib Toshkentga kelgan, umrining oxirigacha shu yerda qolib ketgan. Qaffol ash-Shoshiy 976 yili Toshkentda vafot etgan va shu yerda dafn etilgan. Hozir Toshkentning xalq orasida “Hastimom” deb ataladigan joy shu moʻtabar zotga nisbatan aytiladigan nom “Hazrati imom”ning qisqargani boʻladi. Aslida bu joyning nomi Hazrati Imom Qaffol ash-Shoshiydir. U kishining qabrlari tegrasida Toshkentda mashhur boʻlgan moʻtabar zotlar dafn etilgan.

Qaffol ash-Shoshiy maqbarasi Toshkentning eng eski, qoʻzga koʻringan tabarruk bir qadamjosi sanaladi.


“Maʼnaviyat yulduzlari” (Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti, Toshkent, 1999) kitobidan olindi.
Ma’lumotlarni rus tilida o‘qing👇
Ташкент – согласно средневековым арабским источникам, Шош – в ходе истории дал немало поэтов и писателей, ученых, математиков и медиков. Одним из таких ученых является Каффол аль-Шаши.

Полное имя Каффола аш-Шаши — Абу Бакр ибн Али Исмаил Каффол аш-Шаши, а в арабских источниках к его имени добавляют слово «аль-Кабир», что означает великий, великий или почетный, в честь его. Этим наши предшественники выразили большое уважение Каффолу аш-Шаши.

Кажется, Каффол аш-Шаши родился в ремесленной семье. По этой причине он был известен как «Qaffol» — беззамковый.

Каффол аль-Шаши изначально был слесарем, он делал маленькие и тонкие замки, и он был искусным человеком.

Первоначальное образование Аш-Шаши получил в своей стране, а затем в просветительских центрах Средней Азии. Он ездит в такие города, как Самарканд, Бухара, Термез. В этих местах они знакомятся и наслаждаются наследием великих мыслителей, таких как имам Исмаил аль-Бухари (810-870), Абу Иса Мухаммад ат-Тирмизи (824-892), которые ушли немного раньше него и оставили после себя великое наследие. Некоторое время жил в Самарканде и учился там. Каффаль аль-Шаши изучал юриспруденцию. Потому что эта наука очень распространена в странах мусульманского Востока и имеет важное значение в общественной жизни, и люди, владеющие этой наукой, ценятся повсюду, и в них есть большая потребность, потому что естественно, что существует большая Востребованность юридических исследований в общественной жизни. Каффаль аш-Шаши, наряду с знанием науки юриспруденции, был человеком, имевшим очень широкий кругозор, досконально освоившим области философии, логики и литературы, имевшим способность вести споры с наиболее сведущими в этих областях людьми. поля.

Каффол аш-Шаши всегда не удовлетворялся своим стремлением к знаниям и просвещению, он путешествовал из одной страны в другую — с намерением насладиться источниками знаний — путешествовал по странам Ближнего и Среднего Востока.

Можно узнать знания и предметы, изучаемые учителями Каффаль аш-Шаши. Согласно источникам, известный ученый ат-Табари (839-923) был учителем Каффала аш-Шаши в области юриспруденции и истории. Известно, что Абу Джафар Мухаммад ибн Джарир ат-Табари был крупнейшим историком мусульманских стран Востока и автором многих томов.

Вторым главным учителем Каффала аль-Шаши был Абул Хасан Али ибн Абу Муса аль-Ашари (873–941). Этот человек был основоположником течения мастеров слова на Востоке и написал много работ в этой области. Аш-Ашари фактически считается основателем школы Ашари, известной в исламской философии. Согласно Таджиддину Абу Насру Абдул-Ваххаду ас-Субки (родился в 1327 г.), «Каффаль аш-Шаши изучал науку о слове у ученого ал-Ашари, а аль-Ашари, в свою очередь, изучал поле судебной практики от него».Арабский ученый и библиограф Ибн Халликон (1211-1282) писал о Каффале аль-Шаши в своем труде «Вафоят аль-А’ян» («Смерть великих людей») следующее: «Каффаль аш-Шаши был человеком, который знал наука о хадисах, был лингвистом и поэтом. В то время в Мовароуннарре не было равного ему ученого. Этот человек побывал в Хорасане, Ираке, Хиджазе, Шаме (Сирия) и других странах и везде сделал себе имя… у него было много работ».

Каффол аль-Шаши написал работы, связанные с такими областями, как юриспруденция и логика. Его стихи на арабском языке известны как «Одоб аль-Кази» («Характер судьи»), «Одоб аль-бахс» («Этикет аргументации»). По этому поводу упомянутый выше арабский ученый Ибн Халликон пишет: «Тем, кто вырвался из среды правоведов и написал труд под названием «Хусни Джадал» («Красота диалектики»), был этот Каффаль аш-Шаши».

Каффаль аль-Шаши был также хорошим поэтом и писал свои стихи на арабском языке. Но его поэтическое творчество не дошло до нашего времени, лишь фрагменты его стихов сохранились в книге ас-Субхи «Табакат аш-Шафийа» («Уровни секты Шафиийа»). Есть в его стихах и такие строки:

«Кто бы ни пришел в мой дом в качестве гостя, мой стол всегда написан для него. Кто ест что-нибудь с моего стола, (знай), что все хорошее в нем найдено с кожей моего лба, (то есть) это халяль.

Ставим все перед гостем. Если не найдем, чем его положить, то кладем уксус с овощами. Тогда, если найдется незаинтересованный, открытый человек, он как бы согласится; если он скупой, я не могу его исправить».

Труды Каффола аш-Шаши по юриспруденции получили широкое распространение в странах распространения ислама в соответствии с требованиями времени.

Стихи, написанные Каффалом аль-Шаши, вошли в произведения аль-Субки. Из этого отрывка известно, что между византийским императором и арабским халифом будет скандальная переписка. В этих переписках византийский император обращался к Арабскому халифату и требовал мирного и легкого возвращения земель, некогда принадлежавших ему и ныне занятых багдадским халифом. Правители Византии заканчивали письмо стихотворением на арабском языке, чтобы оно звучало возвышенно. Поэма посвящена правящему халифу из династии Хашимитов. В письме также есть следующие строки:

«Мы выскочили, как львы, и заняли наши земли. И земля Дамаска была жилищем наших предков, мы будем владеть имуществом этой земли, и мы овладеем Египтом острием меча нашего. «Мы займем Хиджаз, Багдад, Шираз, Рей, Хорасан, Иерусалим, Восток и Запад», — пригрозил он халифу и его генералам, пытаясь запугать их хитростью и, наконец, желая легко их захватить. Каффол аш-Шаши в момент этих событий находился в городе Багдад. Он талантливый ученый в халифате.Он был хорошо известен среди придворных как юрист и великий поэт. По этой причине от имени халифата Каффолу аш-Шаши было поручено написать ответ на письмо Тагфура (Такфура в арабских источниках), командующего армией византийского правителя. Это также было большим уважением к Алламе аш-Шаши.

Прочитав письмо, Каффаль аш-Шаши написал стихотворение в ответ на имя Тагфур на арабском языке в весе стихотворения и в той же рифме. Семьдесят четыре строфы (148 строк) этого ответного письма, написанного аш-Шаши византийцам, сохранились в упомянутом выше произведении «Табакат аш-Шафиййа» Таджиддина ас-Субки. По словам Аль-Субки, византийцы, особенно его генерал Тагфур аль-Шаши, пришли в ужас, прочитав это ответное стихотворение. Тогда командиры удивились и спросили друг друга:

— Кто был тот человек, который написал этот ответ, откуда он, мы ведь не знали, что в халифате есть такой талантливый человек, не так ли?

Так, ответное письмо Каффола аш-Шаши, написанное в дипломатическом стиле, приводит в изумление командующих византийской армией. Сегодня не важно, чем закончится событие, но один этот пример показывает, что Каффол аш-Шаши — великий государственный деятель и современный поэт.

Каффаль аль-Шаши был таким великим и мужественным поэтом и замечательным человеком. К сожалению, его литературной, поэтической, лингвистической и логической деятельностью почти никто не занимался, а его работы по динамической диалектике не изучались.

Согласно источникам, Ходжа Мухаммад Нами из Багдада учился у ученого Каффала аль-Шаши и в результате стал с ним близким другом. Этот человек приехал в Ташкент со своей семьей и остался там до конца жизни. Каффол аль-Шаши умер в Ташкенте в 976 г. и там же был похоронен. Ныне место Ташкента, называемое в народе «Хастимом», является сокращенным вариантом имени «Хазрат Имам», которое произносится по отношению к этому почтенному человеку. На самом деле название этого места Хазрат Имам Каффаль аш-Шаши. Рядом с могилами этого человека захоронены знаменитые ташкентские породы.

Мавзолей Каффол аш-Шоши считается старейшим и наиболее выдающимся памятником Ташкента.

Взято из книги «Духовные звезды» (Издательство «Общественное наследие» имени Абдуллы Кадири, Ташкент, 1999 г.).
[/spoiler]

Если вам понравилась статья, поделитесь ею с друзьями в социальных сетях.
Sirlar.uz

;-) :| :x :twisted: :smile: :shock: :sad: :roll: :razz: :oops: :o :mrgreen: :lol: :idea: :grin: :evil: :cry: :cool: :arrow: :???: :?: :!: