G’oyib bo’lgan kutubxonalar haqida qiziqarli ma’lumotlar

G’oyib bo’lgan kutubxonalar haqida qiziqarli ma’lumotlar

Kutubxonalar qadimda antik davr madaniyatining butun ilmini o’zida mujassam etgan manba hisoblangan. Uni donishmandlik xazinasi, fikrlar makoni deya ta’riflashar edi. Qadimda kutubxonalar ko’p bo’lgan, biroq ularning ko’pchiligi dushmanlar tomonidan yo’q qilingan, ba’zailari esa shunchalik mohirlik bilan berkitib qo’yilgan-ki, hali-hanuz topib bo’lmaydi.

Niniveya

G’oyib bo’lgan kutubxonalar haqida qiziqarli ma’lumotlar

Yozma manbalarning ilk to’plovchilaridan biri eramizdan avvalgi VII asrda yashab o’tgan assiriyalik podshoh Ashshurbanipal bo’ldi. U Niniveyada 20 mingta kitob saqlanadigan katta kutubxona qurdirgan. Bu kitoblar qadimgi dunyoning madaniyati va ilmiy merosi haqida hikoya qilar edi. O’sha davr kitoblari maxsus loydan tayyorlanar edi. Bunday kitoblar olovda yonmas, suvga ham bardoshli edi. Unga sichqon va kalamushlar ham xavf sololmas edi. Ammo kitoblarning boshqa xavfliroq dushmanlari bor ekan – bu jaholat namoyondalari va ma’rifatning dushmanlari bo’lgan odamlar edi. Eramizdan avvalgi 612 yilda Niniveya vavilonliklar tomonidan bosib olinganda, birinchi navbatda podshoni bir yoqlik qilib, so’ngra kitoblarni sindirib, yo’q qilishga kirishdilar. XIX asrda arxeologlar qazilmalar davomida avvalgi kutubxona o’rnida o’sha kitoblarning saqlanib qolingan bo’laklariga duch keldilar. Hozirda bu bo’laklar Britaniya muzeyida saqlanmoqda.

 

Pergam

G’oyib bo’lgan kutubxonalar haqida qiziqarli ma’lumotlar

Kichik Osiyoning shimoli-g’arbiy qismida joylashgan Pergam davlatida eramizdan avvalgi II asrda pergamentni ishlab chiqarish yo’lga qo’yildi. Shu sababli kitoblar ham bugungi kun kitoblarining ko’rinishini olgan edi.

200 ming qo’lyozma va manuskriptlar saqlangan Pergam kutunxonasining dovrug’u butun olamga yoyildi. Pergam rimliklar tomonidan bosib olingandan keyin Yuliy Sezarning tarafdorlaridan biri – sarkarda Mark Antoniy kutubxonaning deyarli barcha kitoblarini Kleopatraga Iskandariya kutubxonasi uchun tortiq qilib yubordi.

 

Iskandariya

G’oyib bo’lgan kutubxonalar haqida qiziqarli ma’lumotlar

Antik davrning ikkita eng kuchli kutubxonalarning qo’shilishi natijasida Iskandariya kutubxonasidagi kitoblarning soni 700 mingtaga yetdi. Ushbu kutubxona javonida noyob Misr papiruslari, Sharq yozuvlari, Platon qo’lyozmalari, shuningdek Aristofan, Gomer va boshqa buyuk adiblarning asarlari saqlanar edi.

Ushbu kutubxona Misrning bosh ilmiy va o’quv markazi ham hisoblangan. Aynan shu yerda Arximed suv nasosoni kashf qilgan, Eratosfen Yer diametrini o’lchagan, Evklid antik davr matematikasiga oid kitob yozgan, Klavdiy Ptolomey astronomiyaga doir entsiklopediyasini tuzgan.

 

G’oyib bo’lgan kutubxonalar haqida qiziqarli ma’lumotlar
Biroq antik davrning xazinasi bo’lgan bu kutubxona ham yo’q qilindi.

Avvaliga 391 yilda Rim imperatori Feodosiy Olimpiya o’yinlarini ta’qiqlash bilan birga kutubxonani “sahayton ibodatxonasi” deya hisoblab, uni vayron qilishni buyurgan. Pergam kutubxonasini, Aflotun va boshqa faylasuflarning shaxsiy kutubxonasini o’z ichiga olgan Iskandariya kutubxonasi butunlay yo’q bo’lib ketdi.

 

Samarqand

G’oyib bo’lgan kutubxonalar haqida qiziqarli ma’lumotlar

O’z davrining buyuk sarkardasi Amir Temur Samarqandning nomini butun dunyoga yoyib, uni arxitektura va madaniyat markaziga aylantirdi. Sarkarda yurishlardan o’ljalar bilan birga Kichik Osiyodan, Turkiya, Hindistondan qimmatbaho kitoblarni olib kelar edi.

Amir Temurning vafotidan keyin uning imperiyasi ikkiga bo’lindi: Hirotni sarkardaning o’g’li Shohruh boshqargan bo’lsa, Movaraunnaxrga Shohruhning o’g’li Ulugbek hukmronlik qildi. Ulug’bekka bobosidan kutubxona ham meros bo’lib qoldi.

 

G’oyib bo’lgan kutubxonalar haqida qiziqarli ma’lumotlar
Ulug’bek o’rta asr davrining ma’rifatli hukmdorlaridan biri edi. U o’z atrofiga Qozizoda Rumiy, Ali Qushchi kabi sharqning buyuk olimlarini yig’gan edi. Katta davlatning hukdori bo’lishiga qaramasdan Ulug’bek umrining asosiy vaqtini ilmiy ishlarga bag’ishlar va ko’p vaqtini o’zi qurdirgan observatoriyada o’tkazar edi.

Otasining o’limidan keyin Ulig’bek Timiriylar sulolasining yagona hukmdori bo’ldi. Uning ilm bilan shug’ullanishi ko’pchilikka yoqmas edi. Ulug’bekka qarshi fitna uyushtirildi, dushmanlar hatto uning o’g’lini ham o’z tomonlariga og’dirib oldilar.

 

G’oyib bo’lgan kutubxonalar haqida qiziqarli ma’lumotlar
Yaqinlashib kelayotgan fitnani sezgan Ulug’bek hukumat tepasiga keladigan jaholat vakillari uning yaratgan ilm maskanini vayron qilishlarini bilar edi. Observatoriya yo’q qilinish arafasida edi, ammo kutubxonani qanday bo’lmasin

saqlab qolish kerak edi. Olim o’z fikrini shogirdi Ali Qushchiga bildirdi, u esa buning yo’li borligini aytdi. Ali Qushchi Kesh qishlog’idan bo’lgan, shu qishloq yaqinida tog’da ko’plab g’orlar borligini va o’sha yerda kitoblarniyaxshilab berkitib qo’yish mumkinligi ham qo’shin o’tdi. Ulug’bek shunday qildi ham – bir necha yuz tomdan iborat kitoblar sandiqlarga joylanib, yashirin ravishda olib ketildi.

Buning orasida 1449 yilda Samarqandda fojiali voqealar sodir bo’ldi. Ulug’bek hiyonatkorona o’ldirildi, uning observatoriyasi vayron qilindi. Ustozining o’limidan keyin Ali Qushchi ham Turkiyaga o’tib ketdi. Aytishlaricha, u o’zi bilan birga kitoblarning ozgina qismini olib ketgan, qolgani esa maxfiy berkitilgan joyda qolib ketdi. Ali Qushchi Movaraunnaxrga boshqa qaytib kelolmadi, kitoblarning berkitilgan joyini esa faqatgina u bilar edi. Shu tariqa kutubxonaning izlari ham yo’qoldi, uning joylashgan joyi hozirda ham Sharqning yechimi topilmagan jimbog’i bo’lib qolmoqda.

 

Manba

odam.uz saytidan olindi


В древности библиотеки считались источником всех знаний античной культуры. Его описывали как сокровище мудрости, место мыслей. В древности было много библиотек, но многие из них были уничтожены врагами, а некоторые были так ловко спрятаны, что их до сих пор невозможно найти.

Ниневия

Одним из первых собирателей письменных источников был Ашшурбанипал, ассирийский царь, живший в VII веке до нашей эры. Он построил большую библиотеку в Ниневии, в которой было 20 000 книг. Эти книги рассказывали о культуре и научном наследии древнего мира. Книги того времени делались из специальной глины. Такие книги были огнестойкими и водонепроницаемыми. Мыши и крысы не могли причинить ему вреда. Но есть и другие, более опасные враги книг — это люди, являющиеся проявлением невежества и враги просвещения. Когда Ниневия была завоевана вавилонянами в 612 г. до н.э., они сначала свергли царя, а затем сломали и уничтожили книги. В XIX веке при раскопках археологи наткнулись на сохранившиеся фрагменты этих книг на месте бывшей библиотеки. В настоящее время эти фрагменты хранятся в Британском музее.

Пергамон

Во втором веке до нашей эры производство пергамента было начато в государстве Пергам, расположенном в северо-западной части Малой Азии. Из-за этого книги приобрели форму сегодняшних книг.

Слава о Пергамской библиотеке, где хранилось 200 тысяч манускриптов и манускриптов, разнеслась по всему миру. После завоевания Пергама римлянами один из сторонников Юлия Цезаря полководец Марк Антоний отправил почти все книги библиотеки Клеопатре для Александрийской библиотеки.

Александрия

В результате слияния двух мощнейших библиотек древности количество книг в Александрийской библиотеке достигло 700 тысяч. На полках этой библиотеки хранились редкие египетские папирусы, восточные сочинения, рукописи Платона, а также произведения Аристофана, Гомера и других великих писателей.

Эта библиотека также считалась главным научным и образовательным центром Египта. Именно здесь Архимед изобрел водяной насос, Эратосфен измерил диаметр Земли, Евклид написал книгу по античной математике, Клавдий Птолемей составил свою энциклопедию по астрономии.

Однако и эта библиотека, сокровищница древности, тоже была уничтожена.

Сначала в 391 году римский император Феодосий запретил проведение Олимпийских игр, посчитав библиотеку «храмом сатаны», и приказал ее разрушить. Александрийская библиотека, в которую входили Пергамская библиотека, частная библиотека Платона и других философов, полностью исчезла.

Самарканд

Великий полководец своего времени Амир Темур прославил Самарканд на весь мир и превратил его в центр архитектуры и культуры.Саркар привозил драгоценные книги из Малой Азии, Турции и Индии вместе с добычей из походов.

После смерти Амира Темура его империя разделилась на две части: Гератом правил сын Шахруха, а Моварауннахром правил сын Шахруха Улугбек. Библиотека также досталась в наследство от деда Улугбекки.

Улугбек был одним из просвещенных правителей Средневековья. Он собрал вокруг себя великих ученых Востока, таких как Казизада Руми и Али Кушчи. Несмотря на то, что он был правителем большой страны, Улугбек большую часть своей жизни посвятил научной работе и большую часть времени проводил в построенной им обсерватории.

После смерти отца Улигбек стал единоличным правителем династии Тимири. Многим не нравилось то, что он занимался наукой. Против Улугбека был организован заговор, враги даже переманили его сына на свою сторону.

Предчувствуя готовящийся заговор, Улугбек знал, что приходящие на вершину власти представители невежества разрушат созданное им место знания. Обсерваторию собирались уничтожить, но библиотеку не уничтожили.

пришлось спасать. Ученый высказал свое мнение своему ученику Али Кушчи, который сказал, что способ есть. Али Кушчи был из села Кеш, и он слышал, что недалеко от этого села в горе есть много пещер, где можно безопасно спрятать книги. Улугбек так и сделал — несколько сотен томов книг были помещены в сундуки и тайно увезены.

Между тем в 1449 году в Самарканде произошли трагические события. Улугбек был предательски убит, его обсерватория разрушена. После смерти своего учителя Али Кушчи переехал в Турцию. Говорят, что он взял с собой лишь малую часть книг, а остальные остались в тайнике. Али Кушчи не мог вернуться в Моварауннахр, и только он знал, где спрятаны книги. Таким образом, следы библиотеки исчезли, а ее местонахождение остается неразгаданной тайной Востока.

[спойлер title=»Источник»]
взято с сайта odam.uz
[/спойлер]

Если вам понравилась статья, поделитесь ею с друзьями в социальных сетях.
Sirlar.uz