Muhammadsharif Soʻfizoda haqida batafsil ma’lumotlar, tarjimai hol

Muhammadsharif Soʻfizoda haqida batafsil ma’lumotlar, tarjimai hol

Muhammadsharif Egamberdi oʻgʻli Soʻfizoda oʻzbek demokratik va maʼrifatparvarlik davri adabiyoti anʼanalarini davom ettirgan adiblar sirasiga kiradi. Adibning shaxsiy ishidagi savol varaqasida “Soʻfizoda 1880 yilning 29 yanvarida Chustda, kambagʻal dehqon oilasida tugʻilgan, maʼlumoti oʻrta, asosiy kasbi oʻqituvchilik, qilib turgan vazifasi va ishi shoirlik boʻlib, oilasi 8 jondan iborat”, deb koʻrsatilgan.

Soʻfizodaning adabiyotga ixlosi juda erta uygʻonadi. U onasi Zaynabning xohishiga koʻra, dastlab qoʻshnisi Manzura otindan xat-savod oʻrganib, keyin eski maktabda taʼlim oladi. Zukko va xushovoz Manzura otin aytgan ertak, doston va qoʻshiqlar taʼsirida yosh Muhammadsharifda adabiyotga havas uygʻonadi. Hofiz, Bedil, Alisher Navoiy, Muqimiy, Furqat kabi shoirlar ijodini chuqur oʻzlashtirib, sheʼrlar mashq qila boshlaydi. Toshkent, Qozon, Orenburg, Boqchasaroyda chiqadigan matbaa nashrlari, shuningdek, Boku va Tiflisda chop etilgan ozar tilidagi asarlarni qiziqib mutolaa qiladi.

1893–1898 yillarda u Qoʻqonda yashab, Muqimiy, Furqat taʼsirida “Vahshiy” taxallusi bilan hajviy asarlar yaratdi. Ayniqsa, uning “Dakanang”, “Bedanang”, “Ayting bu soʻzimni”, “Oʻpay”, “Gʻubor dardu olam” kabi hajviy va lirik gʻazallari eʼtiborga loyiqdir. Biroq, Muqimiy hajviyasi zarbidan alamzada yurgan zamona hokimlari uning izdoshi sifatida maydonga chiqayotgan yosh Muhammadsharifga qarshi keskin hujum boshlaydilar. Oqibatda u 1899 yili Qoʻqondan Chustga qaytib keladi. Oradan ikki yil oʻtgach, amir amaldorlari uni dahriylikda ayblab, qatl etishga hukm chiqaradilar. Soʻfizoda Chustdan bosh olib ketib, oʻn toʻrt yil mobaynida turli Sharq mamlakatlarida yashashga majbur boʻladi. Xuddi shu yillar (1900–1914) da Soʻfizoda ijodida yangi davr boshlanadi. U Bokuda Jalil Mamadqulizoda, Sobir Tohirzoda, Muhammad Hodiy kabi ozarbayjon adabiyotining taraqqiyparvar vakillari bilan tanishadi. Soʻng Arabiston, Hindiston va Turkiya mamlakatlarini kezib, oddiy xalq hayotini oʻrganadi.

1910–1913 yillarda Qoʻngʻirotda muallimlik qiladi, maʼrifatparvarlik ruhida sheʼrlar yozib, Boku va Orenburgda chiqadigan gazeta-jurnallarda tez-tez koʻrina boshlaydi. Shu yillarda yaratgan sheʼrlari orasida “Oʻzbek xonimiga”, “Xonimlar isminda”, “Vatan”, “Muslimalar” asarlari, ayniqsa, diqqatga sazovordir.

Soʻfizoda 1913 yil Chustga qaytib, yetim bolalar uchun maktab ochadi va unda muallimlik qiladi. Dunyoviy fanlarni yengil va yangi usulda oʻrgatishga bel bogʻlaydi. Ayni chogʻda ayrim shariat peshvolarini, boy-amaldorlarni hajv qamchisi bilan savalaydi. Bunga chiday olmagan hokim sinf vakillari uni oʻldirish payiga tushadilar. Shoir 1915 yili yana xorijiy mamlakatlarga chiqib ketishga majbur boʻladi: “Quvdi meni johillar oʻshandogʻ vatanimdan, Lekin quva olmas suxanimni dahanimdan”.

U dastlab Hindiston, soʻng Afgʻonistonda oʻqituvchilik bilan mashgʻul boʻladi. 1918 yilda Afgʻoniston maorif vazirining oʻrinbosari sifatida Toshkentga kelib, Afgʻon vakolatxonasida tarjimon boʻlib ishlaydi va yana hajviy sheʼrlar yozishda davom etadi.

Uning asarlari “Qizil Oʻzbekiston”, “Mushtum”, “Fargʻona” gazetalarida tez-tez bosilib turadi. 1925 yil 13 avgustda “Fargʻona” gazetasida “Xushchaqchaq qalamlar” sarlavhasi ostida bir qator hajviy sheʼrlari chop etiladi. “Haqiqatdan koʻz yumganlar”, “Qalaysizlar?”, “Saylovga” kabi sheʼrlarida oʻsha suronli yillar ovozi baralla eshitiladi. 1934 yilda Soʻfizoda “Bayram nashidalari” dostonini yozadi. 1926 yil 27 fevralda unga “Oʻzbekiston xalq shoiri” degan yuksak unvoni beriladi.

Muhammadsharif Egamberdi oʻgʻli Soʻfizoda 1937 yilda qamoqqa olinadi va “xalq dushmani” sifatida otuvga hukm qilinadi. Shu sababli Gʻayratiy muharrirligida tayyorlangan saylanma kitobi nashri toʻxtatilib, qoʻlyozmalari yoqib yuboriladi.

Uning “Tarona” sarlavhali sheʼrlar toʻplami 1968 yilda nashr etilgan.

“Oʻzbek adiblari” (Toshkent, Gʻafur Gʻulom nomidagi adabiyot va sanʼat nashriyoti 2016) kitobidan
Ma’lumotlarni rus tilida o‘qing👇
Сын Мухаммадшарифа Эгамберди Софизода принадлежит к числу писателей, продолжающих традиции узбекской демократической и просвещенной литературы. В анкете личного творчества писателя указано, что «Родился в Чусте 29 января 1880 года в Софизо, в небогатой крестьянской семье, образование имеет среднее, основная профессия учитель, место его работы и работы поэзия, его семья состоит из 8 человек».

Преданность Софизоде ​​литературе пробуждается очень рано. По желанию матери, Зайнаб, он сначала научился читать и писать у своей соседки Манзуры, а затем учился в старой школе. Под влиянием сказок, былин и песен, рассказанных Зукко и веселым конем Манзура, в юном Мухаммадшарифе пробуждается страсть к литературе. Он начал репетировать произведения таких поэтов, как Хафиз, Бедиль, Алишер Навои, Мукими и Фуркат. Он с интересом читает издания, изданные в Ташкенте, Казани, Оренбурге и Бохчасарае, а также произведения на узарском языке, изданные в Баку и Тбилиси.

В 1893-1898 годах жил в Кохоне и создавал комические произведения под псевдонимом «Вахший» под влиянием Мукими и Фурката. Особого внимания заслуживают его юмористические и лирические газели, такие как «Дакананг», «Кедананг», «Айтинг бу созымни», «Опай», «Губор Дарду Олам». Однако правители того времени, вдохновленные юмором Мукими, предприняли резкую атаку на молодого Мухаммадшарифа, выступавшего его последователем. В результате он вернулся в Чуст из Коконя в 1899 году. Через два года эмирские чиновники обвинили его в государственной измене и приговорили к смертной казни. Софизода была вынуждена покинуть Чуст и четырнадцать лет жить в разных восточных странах. В эти же годы (1900-1914) начинается новый период в творчестве Софизоды. В Баку он познакомился с прогрессивными представителями азербайджанской литературы, такими как Джалил Мамадгулиза, Сабир Тахирзаде, Мухаммад Хади. Затем он путешествовал по странам Аравии, Индии и Турции и изучал жизнь простых людей.

В 1910-1913 годах он работал учителем в Кунгироте, писал стихи в духе просвещения, стал часто появляться в газетах и ​​журналах, издававшихся в Баку и Оренбурге. Среди стихотворений, созданных им в эти годы, особого внимания заслуживают произведения «Узбек ханимига», «Хонимлар исминда», «Ватан», «Мусульмане».

В Софизо он вернулся в Чуст в 1913 году, открыл школу для сирот и стал там учителем. Он полон решимости преподавать светские предметы легко и по-новому. В то же время некоторых шариатских лидеров и богатых чиновников бьют плетью. Представители правящего класса, которые не выдержали, попытались убить его. В 1915 году поэт снова был вынужден уехать в зарубежные страны: «Невежественные люди гнали меня с родины, но не могли изгнать мою мечту из сердца».

Сначала он работает учителем в Индии, а затем в Афганистане. В 1918 году он приехал в Ташкент в качестве заместителя министра просвещения Афганистана.Он работает переводчиком в посольстве Афганистана и продолжает писать шуточные стихи.

Его произведения часто публикуются в газетах «Кызыл Узбекистон», «Муштум», «Фаргона». 13 августа 1925 года в газете «Фергана» был опубликован цикл юмористических стихотворений под названием «Хущак калам». В таких его стихотворениях, как «Кто потерял из виду правду», «Как дела?» и «Сайловга», отчетливо слышится голос тех бурных лет. В 1934 году он написал эпическую поэму «Байрам Нашидалари» в Софизо. 27 февраля 1926 года ему было присвоено звание «Народный поэт Узбекистана».

Сын Мухаммадшарифа Эгамберди был заключен в тюрьму в Софизе в 1937 году и приговорен к смертной казни как «враг народа». По этой причине издание избирательной книги, подготовленной под редакцией Гайрати, было прекращено, а рукописи сожжены.

Его сборник стихов под названием «Тарона» был опубликован в 1968 году.

Из книги «Узбекские писатели» (Ташкент, издательство литературы и искусства «Гафур Гулям», 2016 г.)
[/spoiler]

Если вам понравилась статья, поделитесь ею с друзьями в социальных сетях.
Sirlar.uz

;-) :| :x :twisted: :smile: :shock: :sad: :roll: :razz: :oops: :o :mrgreen: :lol: :idea: :grin: :evil: :cry: :cool: :arrow: :???: :?: :!: