Rafiq Moʻmin haqida batafsil ma’lumotlar, tarjimai hol

Rafiq Moʻmin haqida batafsil ma’lumotlar, tarjimai hol

Rafiq Moʻmin 1900 yilning 7 fevralida Namanganda faqir va serfarzand oilada tavallud topgan. Uning otasi Mulla Moʻmin kosibchilik qilib nochor hayot kechirsa ham, ammo maʼnaviy sogʻlom, boy turmush kechirgan, desak xato boʻlmas. Nega deganda, u oʻz xonadonida qishning uzoq tunlarida hammaslak doʻstlari bilan sandal atrofida navoiyxonlik, fuzuliyxonlik, mashrabxonlik gashti bilan ochlik, nochorlikni ham unutib yashaganlar. Tabiatan iqtidorli, sezgir boʻlgan yosh Rafiq ana shu gʻazalxon muhitda tarbiya topdi.

Madrasada tahsil koʻrdi, xususiy mutolaaga berildi. Shu yoʻsinda u mumtoz adabiyotimiz namoyandalari ijodini oʻrgandi, ergashdi, baʼzan taqlid ham qildi. Ayniqsa, Mashrab ijodi uni oʻziga rom etdi. Mashrabning koʻpgina sheʼrlarini yodlab ulgurdi, yodlabgina qolmay, undagi asl maʼnolar magʻzini, sheʼriy shakllarni ham oʻzicha tahlildan oʻtkaza bordi. Oʻzi ham ijod bilan shugʻullangan dastlabki kezlarda “Mashrab” taxallusi bilan sheʼrlar ham yozdi.

Dunyoning past-balandini anglagan ota oʻgʻli Rafiqning kelajagini oʻylab rus-tuzem maktabida oʻqitadi. Shu bahona u Sharq mumtoz adabiyoti qatorida A. S. Pushkin, L. N. Tolstoy kabi rus adabiyoti namoyandalari ijodi bilan tanishish, oʻrganish imkoniyatiga ega boʻladi. Xullas, oq-qorani erta anglagan yigit oktyabr toʻntarishi kezlarida bolsheviklarga katta umid tutdi. Shuning oqibatida mahalliy inqilobchilarning koʻzga koʻringan namoyandalariga ergashib yangi maktablar, yangi madaniyat oʻchoqlarini tashkil etish ishlariga ham aralashdi. Asli kasbi oʻqituvchilik boʻlgan Rafiq Moʻmin dastlab Namangandagi bolalar uylarida tarbiyachi va oʻqituvchi boʻlib ishladi. Ayniqsa, ota-onasiz qolgan yetim-yesirlarning boshini siladi, oʻqitdi.

Shulardan ayrimlari, jumladan Razzoq Hamroyev, Sanjar Tilla, Uchqun Rahmon va boshqalar oʻz ilmiy-ijodiy ishlari bilan xalqimiz orasida mashhur boʻlib ketishgan. Uning tashabbusi bilan 1925–1927 yillarda Namanganda toʻrtta yangi maktab bunyod etilgan.

Razzoq Hamroyevning keyinchalik eslashicha, “Rafiq Moʻmin faqat qalbdangina shoir boʻlmay, tashqi qiyofasi, xatti-harakati bilan ham shoirona odam edi. Rafiq akaning Navoiy, Lutfiy, Furqat ijodi haqidagi hikoyalari juda maroqli boʻlardi… Rafiq aka yaxshi xonanda va bastakor ham edi. U oʻz sheʼrlariga kuy bastalab, bolalarga oʻrgatar edi”.

Rafiq Moʻmin oʻqituvchi, shoir va publitsist sifatida 20-30 yillardayoq Gʻayratiy, H. Olimjon, Mirtemir kabi mashhur adiblar eʼtiboriga tushgan. U oʻz davrida lirik sheʼrlar qatori, siyosiy lirika namunalari hamda qilichdek keskir hajviy asarlari bilan ham mashhur boʻlgan. Uning koʻpgina asarlari “Mushtum”, “Mashrab” kabi jurnallarda tez-tez bosilib turgan. Unda olgʻir, tekinxoʻr va poraxoʻrlar, landavur, ishyoqmas, takasaltanglar, shuningdek, eski urf-odat va bidʼat ishlar keskin tanqid qilingan. Ayni chogʻda oʻnlab lirik sheʼrlarida bahor, gul, bulbul obrazlarining yorqin bir guldastasini oʻz oʻquvchisiga sovgʻa etadi. Jumladan, “Ey, goʻzal gʻuncha”, “Gul kapalaklari”, “Yana bahor” kabi sheʼrlarida oʻzining hayot va odamlar, tabiat haqidagi nozik tuygʻularini omuxta ifodalaydi. “Ey, goʻzal gʻuncha” sheʼrida:

Hasratda yigʻlama, ey goʻzal gʻuncha,

Yigʻlasang yigʻlarman senga ham shuncha,

deya lirik qahramonning ruhiy holatiga yaxlitlik bagʻishlaydi. “Yana bahor” sheʼrida:

Yana bahor… yana hayot qaynaydi.

Mudrab yotgan tabiatga jon kirib.

Yashil oʻtlar… sebargalar tirilib

Yana borliq, nurga toʻlib yashnaydi, –

 

kabi xalqona, baxshiyona misralar yaratadi. Rafiq Moʻmin lirik va hajviy sheʼrlar qatori “Ibrohim”, “Qapchigʻay”, “Qizil qiz”, “Zanglagan pichoq”, “Bolaqoʻr”, “Tiyonshon qizi” kabi ajoyib dostonlar, “Yoriltosh”, “Ishchi bobo”, “Oydin” kabi pyesalar ham yaratdi. U ana shunday ijodiy kamolot sari parvoz etayotganda qatagʻon zanjiri uning ham yelkasidan tortdi.

U 1937 yilning 25 mayida hibsga olinib, oʻn yilga Kuybishevdagi qamoq lageriga surgun qilindi. Oʻn yillik qiynoqlardan soʻng 1947 yilning yozida oʻz vataniga qaytib keldi. 1951 yilning 5 mayida orttirib kelgan ogʻir kasalligi tufayli vafot etdi. Istiqlol yillarida Rafiq Moʻminning “Qapchigʻay” (1998) nomli sheʼrlar va dostonlar kitobi bosilib chiqdi.

“Oʻzbek adiblari” (S. Mirvaliyev, R. Shokirova. Toshkent, Gʻafur Gʻulom nomidagi adabiyot va sanʼat nashriyoti 2016) kitobidan.
Ma’lumotlarni rus tilida o‘qing👇
Рафик Момин родился 7 февраля 1900 года в Намангане в бедной и обеспеченной семье. Можно с уверенностью сказать, что его отец Мулла Момин прожил бедную жизнь фермера, но он был духовно здоров и имел богатый брак. Для чего же он жил в своем доме долгими зимними ночами с друзьями вокруг сандалии, забыв о голоде и беспомощности под стражей навоихана, фузулихана, машрабхана. Юный Рафик, талантливый и чуткий по натуре, воспитывался в этой газель-ханской среде.

Он учился в медресе и получил частные уроки. В этом отношении он изучал, следил, а иногда и подражал творчеству представителей нашей классической литературы. Особенно увлекло его творчество Машраба. Ему удалось выучить наизусть многие стихотворения Машраба, и не только запомнить их, но и проанализировать их первоначальный смысл и поэтические формы. В первые дни, когда он занимался творчеством, он также писал стихи под псевдонимом «Машраб».

Отец, понимающий перипетии мира, думает о будущем сына Рафика и учит его в русско-туземской школе. Под этим предлогом у него будет возможность познакомиться и изучить творчество представителей русской литературы, таких как А. С. Пушкин, Л. Н. Толстой, а также восточной классической литературы. Так что молодой человек, рано разобравшийся в черном и белом, возлагал большие надежды на большевиков во время Октябрьского переворота. В результате он последовал за видными представителями местных революционеров и включился в создание новых школ и новых очагов культуры. Первоначально учитель, Рафик Момин работал воспитателем и воспитателем в детских домах Намангана. В частности, он гладил по головкам сирот и учил их.

Некоторые из них, в том числе Раззак Хамроев, Санжар Тилла, Учкун Рахман и другие, прославились среди нашего народа своими научными и творческими трудами. По его инициативе в 1925-1927 годах в Намангане были построены четыре новые школы.

Как позже вспоминал Раззак Хамроев, «Рафик Момин был поэтом не только в душе, но и по внешнему виду и поведению. Рассказы Рафика о творчестве Навои, Лутфия и Фурката были бы очень интересны… Рафик был еще и хорошим певцом и композитором. Он сочинял музыку на свои стихи и учил им детей.

Как педагог, поэт и публицист Рафик Момин попал в поле зрения таких известных писателей, как Гайратий, Х. Олимжон, Миртемир в 20-х и 30-х годах. В свое время он также был известен своей лирикой, политической лирикой и острой сатирой. Многие его произведения часто публиковались в таких журналах, как «Муштум» и «Машраб». В нем жестко критиковались ольгиры, дармоеды и взяточники, ландавур, ишикамы, такасалтанги, а также старые обычаи и ереси. При этом яркий букет весенних, цветочных и соловьиных образов он дарит своим читателям в десятках лирических стихотворений. В том числе «О, прекрасный бутон», «Цветочные бабочки»,В таких стихотворениях, как «Яна Бахор», он выражает свои тонкие чувства к жизни, людям и природе. В стихотворении «О, прекрасный бутон»:

Не плачь от тоски, прекрасный бутон

Если ты будешь плакать, я тоже буду плакать по тебе,

лирика придает целостность душевному состоянию героя. В стихотворении «Снова весна»:

Снова весна… жизнь снова бурлит.

Вдыхая дремлющую природу.

Трава зеленая… цветы живые

И бытие наполнено светом, —

создает народные, благотворительные стихи, такие как Рафик Момин написал лирические и юмористические поэмы, такие как «Ибрагим», «Капчигай», «Красная девица», «Ржавый нож», «Болакор», «Девушка Тияншона», «Ёрилташ», «Ищи баба», «Ойдин». также создавал пьесы. Пока он летел к такой творческой зрелости, цепь репрессий сползла с его плеч.

Арестован 25 мая 1937 г. и сослан на 10 лет в Куйбышевский лагерь. После десяти лет пыток он вернулся на родину летом 1947 года. Умер 5 мая 1951 года от тяжелой болезни. За годы независимости вышла книга стихов и былин Рафика Момина «Капчигай» (1998).

Из книги «Узбекские писатели» (С. Мирвалиев, Р. Шокирова. Ташкент, Изд-во литературы и искусства им. Гафура Гулома, 2016).
[/spoiler]

Если вам понравилась статья, поделитесь ею с друзьями в социальных сетях.
Sirlar.uz

;-) :| :x :twisted: :smile: :shock: :sad: :roll: :razz: :oops: :o :mrgreen: :lol: :idea: :grin: :evil: :cry: :cool: :arrow: :???: :?: :!: