Kontraseptivlar – homiladorlikning oldini olish uchun qoʻllaniladigan vositalar. Kontrasepsiya vositalarini qoʻllashdan maqsad homiladorlikni rejalashtirish, ayol sogʻligʻini saqlab qolish, jinsiy hayotdan toʻla qoniqib yashashdir.
Kontrasepsiya usullaridan foydalanish nima uchun muhim?
Har qanday kontraseptiv usul – sunʼiy abortlarni kamaytiradi, ginekologik kasalliklar rivojlanishidan himoya qiladi, ayol va homila hayotiga xavf tugʻdirmaydi;
Rejali ravishda homiladorlikni amalga oshirish ayol kishi va uning oilasidagi muhit, moddiy holati va boshqa omillarda qiyinchiliklar tugʻdirmaydi;
Baʼzi bir kontraseptiklardan foydalanish bir vaqtning oʻzida ginekologik kasalliklar, osteoporoz va bepushtlikni davolashda samara beradi.
Kontraseptiv vositalarning samarasi Perl indeksi boʻyicha baholanadi, yaʼni bir yil davomida kontraseptiv usuldan foydalanilganda homiladorlik roʻy berishi yoki bermasligi inobatga olinadi. Koʻrsatkich qancha kam boʻlsa, kontraseptiv vositaning samaradorligi shuncha yuqori boʻladi. Zamonaviy kontraseptiv vositalarning samaradorlik darajasi 0,2-0,5 ga teng boʻladi, yaʼni har 1000 ta ayol kishidan 2-5 tasida homiladorlik kuzatiladi.
Kontrasepsiya usullari klassifikatsiyasi
Bachadon ichi;
Gormonal;
Barer;
Fiziologik (tabiiy);
Jarrohlik amaliyoti bilan sterillash.
Yuqoridagi barcha kontrasepsiya usullari haqida quyida batafsil maʼlumot beramiz.
Bachadon ichi kontrasepsiyasi
Aʼzoga, yaʼni bachadon boʻshligʻiga “yot” boʻlgan jismlarni joylash yoʻli bilan amalga oshiriladi. Bachadon ichi kontrasepsiyasi yuqori iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda keng tarqalgan masalan Xitoy, Rossiya va Skandinaviya mamlakatlari. Bu usul XX asr boshlarida ilk bor qoʻllanilgan va bunda bachadon ichiga turli xil metallardan tayyorlangan halqalar joylashtirilgan. 1935 yilda bachadon ichi kontrasepsiyasidan foydalanish inkor etildi, bunga sabab infeksion asoratlar koʻpayib ketganligidir.
1962 yilda Lipps bachadon ichiga plastikmassadan tayyorlangan va uning uchida tortib olish uchun maxsus ipchasi bor boʻlgan kontraseptiv vositani oʻylab topdi. Shu vaqtdan boshlab bachadon ichi kontrasepsiyasini qoʻllash takomillashib bormoqda.
Bachadon ichi kontraseptiklari ikki xil boʻladi: inert va medikomentoz. Inert kontraseptiklar hozirgi kunda qoʻllanilmaydi. Medikomentoz vositalar esa oʻzida metal yoki gormonlar saqlaydi. Ular quyidagilar boʻlishi mumkin:
MultiloadCu-375 – F harfini eslatuvchi spiral, mis bilan qoplangan, 5 yilgacha xizmat qiladi;
Nova-T – T harfi shaklida, mis bilan qoplangan;
CooperT 380 A – T-shaklidagi spiral, 6 yilgacha xizmat qiladi;
Mirena – hozirgi kunda eng mashhur boʻlgan kontraseptiv spiral, bachadon boʻshligʻiga doimo levonorgestrel gormonini ajratib turadi, bu gormon esa progesteron gormoni bilan bir xil taʼsirga ega, yaʼni homiladorlik roʻy berishiga qarshilik koʻrsatadi va davolovchi xususiyatga ham ega.
Taʼsir mexanizmi
Bachadon ichi kontraseptiklari quyidagicha taʼsir mexanizmga ega:
Spermatozoidlarni oʻldiradi, yaʼni bachadon ichiga tushgan spermatozoidlar spiraldagi metallarning toksik xususiyati tufayli nobud boʻladi;
Bachadon boʻyni ishlab chiqaradigan shilliq yopishqoqligini oshiradi va spermatozoidlar harakatlanishini qiyinlashtiradi;
Levonorgestrel gormoni bachadon endometriy qavatini atrofiyalanishiga olib keladi. Bunda ovulyatsiya va esterogenlar ishlab chiqarilishi saqlanib qoladi, hayz koʻrish vaqti biroz qisqarishi mumkin;
Abortiv xususiyatga ega.
Bachadon ichi spirallarining abortiv mexanizmi quyidagicha roʻy beradi:
Bachadon nayining harakatlanishini oshiradi va yetilmagan tuxum hujayralarning bachadon boʻshligʻiga tushishini tezlashtiradi;
Endometriyda mahalliy yalligʻlanish jarayonini chaqiradi, urugʻlangan tuxum hujayraning bachadonga yopishishiga toʻsqinlik qiladi;
Bachadon devorlarini harakatini kuchaytiradi va tuxum hujayrani tashqi jinsiy yoʻllar orqali chiqib ketishini taʼminlaydi.
Perl indeksi boʻyicha mis saqlovchi bachadon ichi spirallarining samaralik darajasi 1-2, mirena spiraliniki esa 0,2-0,5 ni tashkil etadi.
Bachadon ichiga spiral joylashtirish
Spirallarni bachadon ichiga joylashtirish sunʼiy abort yoki tugʻruqdan keyin 1,5-2 oy oʻtib, kesarcha kesish amaliyotidan keyin esa 6 oy oʻtib olib boriladi. Ularni bachadonga joylashtirishdan oldin ayol kishi infeksion kasalliklarga tekshiriladi.
Bachadon ichiga spiral joylashtirilgandan soʻng ayol kishi 7 kun oʻtib qayta koʻrikka kelishi kerak. Barcha koʻrsatkichlar normada boʻlsa ayol kishi odatdagidek har 6 oyda ginekolog koʻrigidan oʻtib turishi kifoya.
Bu kontrastik vosita ayol xohishiga koʻra yoki asoratlar bersa olib tashlanadi yoki yaroqlik muddati tugagach spiralning ipchasidan tortib olinadi. Agar spiralning ipchasi uzilib ketsa, uni olish statsionar sharoitda olib boriladi. Baʼzi hollarda spirallar bachadon mushak qavatigacha botib kiradi, agar ayol kishida hech qanday shikoyatlar boʻlmasa spiral shu holatda qoldiriladi va kontrasepsiyaning boshqa usullaridan foydalanadi.
Asoratlar va qarshi koʻrsatmalar
Bachadon ichiga spirali quyidagi asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin:
Miometriy perforatsiyasi (5000 holatdan 1 tasida uchraydi);
Ogʻriq sindromi;
Qonli ajralmalar;
Infeksion kasalliklar.
Qorin sohasida kuchli ogʻriq, siquvchi hissiyot va qonli ajralmalar kelishi, hayz koʻrish vaqtida koʻp suyuqlik ajralishi, tana haroratining oshishi, spiralning “tushib qolishi” holatlarida zudlik bilan shifokorga murojaat etish lozim.
Homiladorlik vaqtida, jinsiy aʼzolar infeksion kasalliklarida yoki oʻsma kasalliklarida bachadon ichi spirallaridan foydalanish mutlaqo mumkin emas. Bachadon ichi spirallaridan foydalanish tavsiya etilmaydigan holatlarga hayz siklining buzilishi, endometriy giperplaziyasi, jinsiy aʼzщlarning anatomik oʻziga xosligi, qon kasalliklari, metallarga boʻlgan allergiyalar va boshqa yondosh kasalliklar kiradi. Bachadon miomasida bachadon ichi spirallaridan foydalanish mumkin, ayniqsa Mirena spirallaridan foydalanish kasallikni davolovchi taʼsirga ham ega.
Yutuqlar va koʻrsatmalar
Ushbu kontrasepsiyani qoʻllashning ustun jihatlari quyidagilar:
Usulning samarasi darhol boshanishi va uzoq muddatga taʼsir etishi;
Yuqori samaradorlik;
Hamyonbopligi;
Jinsiy juft uchun qulaylik va doimiy tabletkalar qabul qilib yurishdan qutilish;
Laktatsiya vaqtida ham qoʻllash imkoni borligi.
Bachadon ichi kontrasepsiyalaridan farzandi bor boʻlgan ayollar va homiladorlikni bir yil davomida rejalashtirmayotganlar ham qoʻllashlari mumkin. Agar homiladorlik roʻy bergan boʻlsa ham bu bachadondan tashqari boʻlish ehtimoli yuqori va bu olat jarrohlik amaliyoti oʻtkazilishini talab etadi. Agar homila bachadon ichida joylashadigan boʻlsa homiladorlik toʻxtatilmaydi va spiral ham olinmaydi, uning oʻzi tugʻruq vaqtida tashqariga chiqadi.
Gormonal kontrasepsiya
Gormonal kontrasepsiya gestagen yoki esterogen gormonlaridan tashkil topgan boʻladi.
Gormonal kontrasepsiya turlari
Kombinatsiyalangan:
Oral kontraseptiklar;
Qin halqalari;
Plastirlar.
Gestagen:
mini–pili;
ineksion;
implantatsiyalanuvchi.
Taʼsir mexanizmi va samaradorligi
Kombinatsiyalangan oral kontraseptiklar:
Bosh miyada siklik gormonlar ajralib chiqishini tormozlaydi;
Tuxum hujayralar yetilishini sekinlashtiradi;
Bachadon boʻyni shilliq ajralib chiqishini koʻpaytiradi;
Bachadon naylari qisqaruvchanligini oshiradi;
Endometriy atrofiyasini kuchaytiradi, bunda tuxum hujayra bachadon shilliq qavatiga birika olmaydi.
Oral kontraseptiv vositalarining samaradorlik darajasi 100 % ni tashkil etadi. Perl indeksi boʻyicha koʻrsatkich 0,05-0,5 ga teng. Gormonal kontraseptik vositalarni ilk bor qabul qilganda shishlar paydo boʻlishi mumkin, koʻngil aynishi va qayt qilish, hayz koʻrishning uzayishi, kayfiyatdagi oʻzgarishlar va bosh ogʻrigʻi paydo boʻlishi mumkin. Odatda bu kabi belgilar oʻz oʻzidan oʻtib ketadi va hech qanday davo talab etmaydi.
Homilador boʻlish qobiliyati 1-3 oylar ichida qayta tiklanadi. Homiladorlikning ilk davrlarida oral kontraseptiv vositalaridan foydalanishning hech qanday zarari yoʻq, homiladorlik tabiiy ravishda davom etaveradi.
Nojoʻya taʼsirlari va qarshi koʻrsatmalar
Zamonaviy minimal dozadagi kontraseptik vositalar deyarli nojoʻya taʼsirlarga ega emas, masalan tromb hosil boʻlishi, arterial qon bosimining oshishi, xolesterin miqdorining oshishi, tana vaznining ogʻirlashuvi, husnbuzarlar va boshqa asoratlar boʻlmaydi. Ammo, bu moddalar jigar funksiyasiga salbiy taʼsir etishi mumkin, oʻt qopida toshlar hosil boʻlishiga olib keladi, koʻz oʻtkirligini pasaytiradi.
Gormonal kontrasetiklarni uzoq vaqt qabul qilish vaginal kandidozlar (molochnitsa) rivojlanishi hamda bachadon boʻyni oʻsmalarini yomon sifatliga aylanib ketishiga sababchi boʻladi (karsinoma). Hayz koʻrish vaqtida ham ajraladigan suyuqlik hajmi koʻpayadi, ammo bu holat gormonal preparatlarni qabul qilishni davom ettirish orqali oʻz holiga qaytadi. Agar prepratlarni qabul qilishni toʻxtatgandan soʻng amenoreya (hayz koʻrishning toʻxtashi) kuzatiladigan boʻlsa, ayol kishi shifokor koʻrigidan oʻtishi va gipofiz bezi bilan bogʻliq muammolarni istisno etishi kerak boʻladi.
Oral kontraseptiklarni qoʻllashga absolyut qarshi koʻrsatma boʻlib jigar, sut bezlari, bachadon va tuxumdon oʻsmalari hisoblanadi. Bundan tashqari ushbu preparatlar ogʻir buyrak-jigar yetishmovchiliklari, gipertonik holatlar, miyada qon aylanishining buzilishi, migren, jinsiy aʼzolardan qon kelishi, semizlik, laktatsiya davrida qoʻllab boʻlmaydi.
Gormonal kontrasetiklarning yutuqlari va qoʻllashga koʻrsatmalar
Oral kontraseptiklarning qulay jihatlari:
Yuqori samaradorlik va uning qisqa muddat ichida yuzaga chiqishi;
preparatni qabul qilishning soddaligi va xavfsizligi;
aloqa vaqtida juftingizga qulaylik yaratilishi;
jinsiy aʼzolar va ichaklarda oʻsma kasalliklari rivojlanish xavfi kamayishi;
bepushtlik va boshqa ginekologik kasalliklarni davolash effeekti;
jinsiy aʼzolarda infeksion kasalliklar kelib chiqishi ehtimoli kamayishi;
revmatoid artrit kasalligini ham davolash taʼsiri.
Bu preparatlar har qanday yoshdagi ayolga toʻgʻri keladi. Tugʻruq jarayonidan soʻng 3 hafta oʻtib, preparatni qabul qilish mumkin. Bu preparatlar ayniqsa, jinsiy aʼzolar patologiyalari va gormonal oʻzgarishlar vaqtida qoʻllash ancha yaxshi samara beradi.
Halqa va plastirlar
Qin halqasi hayz koʻrish vaqtining birinchi kunida qinga joylashtiriladi va 3 haftagacha qoldirilishi mumkin. Bu vaqt oʻtgach qayta hayz koʻrish roʻy beradi va kontraseptikning yangisi qoʻyiladi. Halqalardan ham oz miqdorda gormonlar ajralib chiqadi, bu ham homiladorlikdan himoya qilishni yanada ishonchliligini oshiradi. Perl indeksi boʻyicha 0,4 ga teng. Qin halqalari jinsiy hayotga, sport bilan shugʻullanishga xalaqit bermaydi, umuman olganda ayol kishi ham uning jufti ham qinda halqa borligini sezmaydi. Halqalarnng qindan tushib qolishi haligacha qayd etilmagan.
“Yevra“ nomli plastir mavjud, plastir teriga yopishtiriladi va hayz sikli belgilanadi va hayz koʻrish vaqtida undan foydalanilmaydi. Teriga yopishtirilgan plastirlar orqali gormonlar qonga soʻriladi. Plastirlar oʻz-oʻzidan koʻchib tushmaydi, suzish bilan shugʻullanganda xalaqit bermaydi hamda quyosh nuridan toblanishda ham hech qanday diskomfort tugʻdirmaydi.
Tabletka koʻrinishidagi kontraseptiklardan plastirlarning ustun jihatlari quyidagilar:
Qonga gormonlar belgilangan miqdorda ajralib turishi;
jigarga salbiy taʼsiri yoʻqligi;
har kuni tabletka qabul qilishga ehtiyoj yoʻqligi.
Oral gestagen kontraseptiklar
Bu kontraseptiklar quyidagi holatlarda buyuriladi:
laktatsiya vaqtida;
premenopauza vaqtida.
Mini–pililar servikal kanalda yopishqoqlikni oshiradi va bachadon naylari qisqaruvchanligini pasaytiradi. Ushbu kontraseptiklardan foydalanuvchi ayollarning deyarli yarmida ovulyatsiya jarayoni saqlanib qoladi. Shu sababli bu kontraseptiklarning samaradorlik koʻrsatkichi pastroq, Perl indeksi boʻyicha 0,6-4 ga teng.
Bu preparatlar bachadondan tashqari homiladorlik va tuxumdonlar kistasi oʻtkazgan ayollarda qoʻllashga qarshi koʻrsatma boʻla oladi. Kontraseptiv usulning yutuqlari laktatsiya davrida qoʻllash imkoni borligidir. Kamchligi esa samarasining kamligi va metrorragiya kelib chiqish ehtimoli borligi.
Inyeksion kontraseptiklar va implantatlar
Bu usul uzoq vaqt davomida homiladorlikni rejalashtirmaydigan ayollar uchun mos keladi. Preparat mushak orasiga 1 marotaba yuboriladi, uning samarasi Perl indeksi boʻyicha 1,2 deb baholanadi.
Inyeksion preparatlarning yutuqlari
Ancha yuqori samaradorlikka ega ekanligi;
uzoq muddat taʼsir etishi;
ayol organizmi tomonidan yaxshi qabul qilinishi;
har kuni qabul qilish shart emasligi;
prepratni bachadon miomasi, adenomioz va esterogen saqlovchi boshqa preparatlarga qarshi koʻrsatma boʻlganda ham qoʻllash mumkinligi.
Inyeksion prepratlarning kamchiliklari
Homilador boʻlish qobiliyati prepratni inyeksiya qilish toʻxtatilgandan soʻng 6 oy – 2 yil ichida qayta tiklanishi;
bachadondandan qon ketishga moyillik oshishi.
Bu usul faqatgina uzoq muddat homilador boʻlishni rejalashtirmayotgan ayollar uchun tavsiya etiladi, masalan emizikli vaqtda, esterogen preparatlarga qarshi koʻrsatmalar boʻlganda, hamda tabletka koʻrinishidagi gormonal prepratlarni har kuni qabul qilishni xohlamaydigan ayollar uchun juda qulay.
Norplant nomli implantat preprat 6 kichik kapsuladan iborat. Uni teri ostiga mahalliy ogʻriqsizlantirish yoʻli bilan joylashtiriladi, prepratning samarasi birinchi kundanoq boshlanadi va 5 yilgacha davom etadi. Perl indeksi boʻyicha 0,2-1,6 ga teng.
Barer kontrasepsiya usullari
Barer kontrasepsiya usullarining eng afzal jihatlaridan biri jinsiy yoʻllar orqali yuqadigan kasalliklardan himoya qilishidir. Shu sababli bu usul juda keng tarqalgan. Ikki xil turi farqlanadi: kimyoviy va mexanik.
Kimyoviy usul
Spermitsidlar – spermatozoidlarni oʻldiruvchi moddalar. Ularning samaralalik darajasi Perl indeksi boʻyicha 6-20 ni tashkil etadi. Bu moddalar qin shamchalari, tabletkalari, krem va gellar koʻrinishida chiqariladi. Qattiq shakldagi kontraseptiklar (shamchalar, tabletka va plenkalar) jinsiy aloqaga kirishdan 20 daqiqa oldin qinga joylashtiriladi. Krem va gel koʻrinishidagi moddalar esa qinga surilishi bilanoq taʼsir effektini boshlaydi.
Eng koʻp tarqalgan vosita – farmateks va Patenteks Ovaldir. Spermitsidlar nafaqat spermalarni oʻldiruvchi xususiyatga ega, ular bakterosid taʼsirga ham ega, yaʼni jinsiy yoʻl bilan yuquvchi infeksiyalarni ham oʻldiradi. Ammo, bu vositalar qin devori oʻtkazuvchanligini oshiradi va OIV-infeksiyasi yuqish ehtimoli yuqori boʻladi.
Kimyoviy kontraseptik vositalarning yutuqlariga qisqa muddat ichida taʼsir etishni boshlashi, ayol organizmi tomonidan yaxshi qabul qilinishi hamda jinsiy yoʻl bilan yuquvchi kasalliklardan himoya qilishidir. Kamchiliklar esa allergik reaksiyalar paydo boʻlishi (achishish, qichishish, toshmalar) dir.
Mexanik usul
Mexanik kontraseptiklar spermatozoidlarning bachadon boʻshligʻiga oʻtishda mexanik toʻsqinlik qiladi. Bu vositalardan eng koʻp tarqalgani prezervativlardir. Prezervativlar erkaklar va ayollar uchun maxsus ishlab chiqariladi. Erkaklar prezervativi ereksiya vaqtida olatga joylashtiriladi, ayollar prezervativi esa ikki halqadan iborat boʻlib ular oʻzaro lateks plenka bilan tutashgan boʻladi, halqalardan biri bachadon boʻyniga joylashtirilsa, ikkinchisi esa qindan tashqarida qoladi.
Perl indeksi boʻyicha prezervativlarning samaradorlik koʻrsatkichi 4 dan 20 gacha deb baholanadi. Ularning samaradorligini oshirish uchun toʻgʻri foydalanish kerak: ishqalanish kuchini kamaytirish uchun moylardan foydalanmaslik, bir prezervativni qayta qoʻllamaslik, uzoq vaqt davom etuvchi jinsiy aloqa vaqtida prezervativdan foydalanmaslik, hamda kontraseptikning yaroqlik muddati va saqlanish sharoitiga eʼtibor qaratish kerak.
Prezervativlar jinsiy yoʻllar bilan yuqadigan kasalliklardan yaxshi himoya qiladi, ammo sifilis (zahm) va bir qator virusli kasalliklar yuqish xavfi bor (teri kontakti orqali).
Homiladorlik rejalashtirishda qaysi kontraseptiv usuldan foydalangan afzal?
Bunday vaziyatda kombinatsiyalangan usuldan foydalanish tavsiya etiladi – gormonal preparatlar qabul qilish va prezervativlarni qoʻllash.
Qin diafragmasi va qalpoqchasi xalq orasida keng tarqalmagan. Bu vositalar bachadon boʻyinchasiga joylashtiriladi va jinsiy aloqadan soʻng 6 soat oʻtib olib tashlanadi. Ularni yuvib, quritib va toza holda saqlab qayta qoʻllasa ham boʻladi. Ularni qoʻllash mumkin boʻlmagan holatlar bor, masalan bachadon boʻyni deformatsiyasi, qin va jinsiy aʼzolar yalligʻlanish kasalliklari. Ularning yutuqlari takroriy qoʻllash imkoni borligi hamda arzonligidir.
Mexanik kontrasepsiyaning yutuqlari
Xavfsizligi;
tanosil kasalliklaridan himoya qilishi.
Kamchiliklari esa: notoʻgʻri qoʻllaganda samarasining boʻlmasligi.
Homiladorlikdan saqalanishning tabiiy usuli
Tabiiy usul shundan iboratki – ovulyatsiya kunlari yaqinlashgan vaqtda jinsiy aloqaga kirishmaslikdir. Bunda Perl indeksi boʻyicha samaradorlik 40 ga teng boʻladi. Tuxum hujayraning urugʻlanish ehtimoli yuqori boʻlgan kunlarni quyidagi usullar yordamida aniqlab olish mumkin:
Kalendar usuli;
toʻgʻri ichakda haroratni oʻlchash;
bachadon shilligʻini tekshirish;
simptotermal usul.
Kalendar usulidagi kontrasepsiya
Faqatgina normal hayz sikliga ega boʻlgan ayollarda qoʻllaniladi. Ovulyatsiya jarayoni hayz siklining 12-16 kunlariga toʻgʻri keladi, bunda hayz sikli 28 kunni tashkil etishi kerak. Spermatozoidlar 4 kun yashaydi, tuxum hujayra esa 1 sutka. Shu sababli “xavfli“ kunlar 8 kundan 17 kungacha boʻlgan muddatni tashkil etadi. Bu vaqtda kontrasepsiyaning boshqa usullaridan foydalanilgan maʼqul.
Toʻgʻri ichakda haroratni oʻlchash
Toʻgʻri ichakda haroratni oʻlchash usulida ovulyatsiya vaqtida shu sohadagi harorat oʻlchanadi va qayd etib qoʻyiladi. Keyingi hayz siklida haroratga asoslanib jinsiy aloqaga kirish mumkin, yaʼni harorat oʻzgargach 3 kun oʻtib jinsiy aloqaga kirishish “xavfsiz“ boʻladi. Bu usuldan juda kam ayollar foydalanadilar.
Bachadon shilligʻi va simptotermal usuldan foydalanish ayol kishidan eʼtiborlilikni talab etadi va ayol oʻz organizmida kechayotgan jarayonlarni oʻzi his qilishi kerak boʻladi.
Jinsiy aloqa vaqtida toʻxtash
Oddiy, oson, ammo kam samarali usul. Perl indeksi boʻyicha 25 deb baholanadi. Homiladorlik qinga predeyakulat tushishi natijasida roʻy berishi mumkin. Erkak kishi uchun bu usul biroz noqulay va keyinchalik prostatit rivojlanish xavfi ham yuqori.
Biologik usulda homiladorlikdan himoyalanish boshqa kontraseptiklarni qoʻllashga qarshi koʻrsatmalar boʻlgan holatda, hamda oilada moddiy yetishmovchliklar boʻlganda qoʻllaniladi.
Sterillash
Jarrohlik yoʻli bilan olib boriladigan kontrasepsiya usuli har ikki jins vakillarida ham qoʻllanilishi mumkin. Ayollarda bachadon naylarini bogʻlash amaliyoti oʻtkaziladi va tuxum hujayra bachadon boʻshligʻiga oʻta olmaydi. Erkaklarda esa urugʻ kanalchasi bogʻlanadi va spermatozoidlar eyakulat bilan birgalikda toʻkilmaydi. Bu usul Perl indeksi boʻyicha 0-0,2 ga teng va eng ishonarli usullardan hisoblanadi. Homiladorlik bachadon naylarining qayta tiklanishi natijasida kuzatilishi mumkin. Bu usul qaytmas hisoblanadi, shu sababli jarrohlik amaliyoti oʻtkazilishidan oldin ayol va erkak kishiga tushuntirish ishlari olib boriladi. Agarda jarrohlik amaliyoti oʻtkazgach juftlar yana farzand koʻrishni istab qolsalar, faqatgina bachadondan tashqari homiladorlik usuli (EKO) yordamida amalga oshirish mumkin.
Agar ayol kishida ogʻir jinsiy yoʻllar kasalliklari boʻlsa va ular farzand koʻrishga qarshi koʻrsatma boʻla olsa sterillash usuli har qanday yoshda oʻtkazilishi mumkin. Agar bunday holatlar kuzatilmasa, odatda 35 yoshdan katta ayollar va kamida 2 ta farzandga ega boʻlganlarda oʻtkaziladi. Jarrohlik amaliyoti laproskopik usulda olib boriladi va bunga 10-20 daqiqa sarflanishi mumkin. Mundan tashqari ayol roziligi olingan holda boshqa operativ amaliyoti oʻtkazilayotgan vaqtda ham bachadon naylarini bogʻlash mumkin.
Shoshilinch kontrasepsiya
Shoshilinch kontrasepsiya himoyalanmagan va ayol xohlamagan holatda homilador boʻlgan holatlarda oʻtkaziladi (prezervativ yirtilib ketgan vaqtda, zoʻrlashda va kam uchraydigan jinsiy aloqalarda).
Shoshilinch kontrasepsiya usullari quyidagilar:
Bachadon ichi kontraseptiklarni jinsiy aloqadan soʻng 5 kun ichida qoʻyish;
Yuzpe usuli (oral kontraseptiv vositalarini noodatiy holda qabul qilish).
Perl indeksi boʻyicha 2-3 deb baholanadi. bu usullar asoratlanishi ham mumkin: bachadondan qon ketish, koʻngil aynishi, qayt qilish va boshqalar. Agar homiladorlik roʻy bersa, homiladorlikni toʻxtatish kerak boʻladi, chunki shoshilinch ravishda qabul qilingan preparatlar homilaga salbiy taʼsir koʻrsatadi.
Tugʻruqdan keyingi kontrasepsiya usullari
Ular quyidagilarni oʻz ichiga oladi:
Laktatsion amenoreya usuli: tugʻruqdan keyin 6 oy davomida sutkada 6 marta emizish, emizish vaqti oraligʻi 6 soatdan oshmasligi, hayz koʻrish kuzatilmaganda homilador boʻlish ehtimoli juda past boʻladi;
sterillash;
gestagen preparatlarni (mini–pili) laktatsiya davrida ham qoʻllash mumkin;
tugʻruqdan soʻng 1,5 oy oʻtib Nrplent qoʻllash;
prezervativlardan foydalanish;
laktatsiya jarayoni boʻlmasa, oral kontraseptiklarini 21-kundan boshlab qabul qilish va bachadon ichi spiralini 5-haftada qoʻyish.
Kontraseptik vositalarni tanlashdan avval ginekolog bilan maslahatlashish lozim, faqatgina shifokor qulay va hamyonbop boʻlgan kontrasepsiya usulini tanlashda yordam bera oladi. Salomat boʻling!
Ikid.uz
Противозачаточные средства – это препараты, используемые для предотвращения беременности. Цель использования противозачаточных средств – планирование беременности, сохранение здоровья женщины, ведение полноценной половой жизни.
Почему важно использовать контрацепцию?
Любой метод контрацепции снижает количество искусственных абортов, предохраняет от развития гинекологических заболеваний, не угрожает жизни женщины и плода;
Планируемая беременность не вызывает затруднений в окружении, материальном положении и других факторах женщины и ее семьи;
Применение некоторых контрацептивов эффективно при лечении гинекологических заболеваний, остеопороза и бесплодия одновременно.
Женское здоровье
Эффективность противозачаточных средств оценивается по индексу Перля, то есть учитывается, наступит беременность или нет при использовании метода контрацепции в течение года. Чем ниже показатель, тем выше эффективность контрацептива. Эффективность современных средств контрацепции составляет 0,2-0,5, а это значит, что беременеют 2-5 женщин из 1000.
Классификация методов контрацепции
внутриматочная;
Гормональный;
Барер;
физиологический (естественный);
Стерилизация хирургическим путем.
Ниже мы предоставим подробную информацию обо всех вышеперечисленных методах контрацепции.
Внутриматочная контрацепция
Осуществляется помещением предметов, находящихся «матка» в орган, то есть в полость матки. Внутриматочная контрацепция широко используется в экономически развитых странах, таких как Китай, Россия и страны Скандинавии. Этот метод впервые был использован в начале 20 века, и внутрь матки помещаются кольца из различных металлов. В 1935 г. от применения внутриматочной контрацепции отказались в связи с ростом инфекционных осложнений.
В 1962 году Липпс изобрел противозачаточное устройство, которое вставлялось в матку из пластилина и имело на конце специальную нить для вытягивания. С тех пор использование внутриматочной контрацепции улучшилось.
Внутриматочные контрацептивы бывают двух видов: инертные и лекарственные. Инертные противозачаточные средства сегодня не используются. Лекарственные препараты содержат металл или гормоны. Они могут быть:
MultiloadCu-375 – спираль, напоминающая букву F, покрытая медью, служит до 5 лет;
Нова-Т – в виде буквы Т, покрытая медью;
CooperT 380 A – Т-образная спираль, служит до 6 лет;
Мирена, самая популярная противозачаточная спираль, постоянно выделяет в полость матки гормон левоноргестрел, обладающий тем же действием, что и гормон прогестерон, то есть противостоит беременности и обладает лечебными свойствами.
Механизм действия
Внутриматочные контрацептивы имеют следующий механизм действия:Убивает сперматозоиды, то есть сперматозоиды, попадающие в матку, погибают из-за токсического характера металлов в спирали;
Повышает вязкость слизи, вырабатываемой шейкой матки, и затрудняет движение сперматозоидов;
Гормон левоноргестрел вызывает атрофию эндометриального слоя матки. При этом сохраняется овуляция и выработка эстрогенов, может несколько укорачиваться период менструации;
Обладает абортивными свойствами.
Абортивный механизм внутриматочных спиралей происходит следующим образом:
Увеличивает подвижность маточной трубы и ускоряет опускание незрелых яйцеклеток в полость матки;
вызывает локальный воспалительный процесс в эндометрии, препятствует прилипанию оплодотворенной яйцеклетки к матке;
Он усиливает подвижность стенок матки и позволяет яйцеклетке выйти через наружные половые пути.
По индексу Перла уровень эффективности медьсохраняющих внутриматочных спиралей составляет 1-2, а спирали Мирена — 0,2-0,5.
Установка внутриматочной спирали
Введение спиралей в матку проводят через 1,5-2 месяца после искусственного аборта или родов и через 6 месяцев после кесарева сечения. Перед помещением их в матку женщину проверяют на инфекционные заболевания.
После введения спирали в матку женщина должна прийти на контрольный осмотр через 7 дней. Если все показатели в норме, женщине достаточно проходить осмотр гинеколога каждые 6 месяцев.
Селф.com
Это контрастное вещество удаляют по желанию женщины или при возникновении осложнений, либо извлекают из спирали по истечении срока годности. При обрыве нити спирали ее удаление проводят в стационарных условиях. В некоторых случаях спирали проникают в мышечный слой матки, если жалоб у женщины нет, спираль оставляют в таком состоянии и применяют другие методы контрацепции.
Осложнения и противопоказания
ВМС может вызвать следующие осложнения:
перфорация миометрия (встречается в 1 случае на 5000);
Болевой синдром;
Кровавый стул;
Инфекционные заболевания.
Необходимо немедленно обратиться к врачу при появлении сильных болей в животе, схваткообразных и кровянистых выделений, выделении большого количества жидкости во время менструации, повышении температуры тела, «выпадении» спирали.
Категорически нельзя использовать внутриматочные спирали при беременности, при инфекционных заболеваниях половых органов или при опухолевых заболеваниях. К обстоятельствам, при которых не рекомендуется применение внутриматочных спиралей, относятся нарушения менструального цикла, гиперплазия эндометрия, анатомические особенности половых органов, заболевания крови, аллергия на металлы и другие сопутствующие заболевания. Маточные спирали можно использовать при миоме матки,особенно применение спиралей Мирена тоже оказывает оздоравливающее действие.
Достижения и рекомендации
Преимущества использования этого противозачаточного средства:
Эффект от метода начинается сразу и имеет длительный эффект;
Высокая эффективность;
доступность;
Удобство для полового партнера и избавление от постоянного приема таблеток;
Возможно применение в период лактации.
Внутриматочные контрацептивы могут использовать женщины, родившие ребенка, и те, кто не планирует беременность в течение года. Даже если беременность наступит, она, скорее всего, будет внематочной, и в этом случае потребуется хирургическое вмешательство. Если плод находится внутри матки, прерывания беременности и удаления спирали не будет, она выйдет наружу в момент родов.
Гормональная контрацепция
Гормональная контрацепция состоит из гормонов прогестина или эстрогена.
Виды гормональной контрацепции
Комбинированный:
Оральные контрацептивы;
Кольца Цинь;
Патчи.
Прогестаген:
мини-пили;
инъекция;
имплантируемый.
Механизм действия и эффективность
ДепозитФотографии
Комбинированные оральные контрацептивы:
Тормозит выброс циклических гормонов в головном мозге;
Яйца замедляют созревание клеток;
Увеличивает секрецию цервикальной слизи;
Повышает сократительную способность маточных труб;
Увеличивает атрофию эндометрия, при которой яйцеклетка не может прикрепиться к слизистой оболочке матки.
Эффективность оральных контрацептивов составляет 100%. Индекс Perl 0,05-0,5. При первом приеме гормональных контрацептивов у вас могут возникнуть вздутие живота, тошнота и рвота, длительные менструации, перепады настроения и головные боли. Эти симптомы обычно проходят сами по себе и не требуют лечения.
Способность забеременеть восстанавливается в течение 1-3 месяцев. Нет никакого вреда в использовании оральных контрацептивов на ранних сроках беременности, беременность продолжается естественным путем.
Побочные эффекты и противопоказания
Современные минидозированные противозачаточные средства практически не имеют побочных эффектов, таких как образование тромбов, повышение артериального давления, повышение уровня холестерина, увеличение массы тела, бессонница и другие осложнения. Однако эти вещества могут оказывать негативное влияние на функцию печени, приводить к образованию камней в желчном пузыре, снижать остроту зрения.
Длительный прием гормональных контрацептивов вызывает развитие вагинального кандидоза (молочница) и развитие опухолей шейки матки недоброкачественного характера (карцинома). Во время менструации количество выделяемой жидкости также увеличивается, но это состояние приходит в норму при продолжении приема гормональных препаратов.Если после прекращения приема препарата возникает аменорея (прекращение менструаций), женщине следует обратиться к врачу и исключить проблемы с гипофизом.
Опухоли печени, молочных желез, матки и яичников являются абсолютным противопоказанием к применению оральных контрацептивов. Кроме того, эти препараты нельзя применять при выраженной почечной и печеночной недостаточности, гипертонических состояниях, нарушениях мозгового кровообращения, мигрени, кровотечениях из половых органов, ожирении и в период лактации.
Достижения в области гормональных контрацептивов и показания к применению
Преимущества оральных контрацептивов:
Высокая эффективность и ее появление в короткие сроки;
простота и безопасность приема препарата;
сделать так, чтобы вашему партнеру было комфортно во время общения;
снижается риск развития опухолевых заболеваний половых органов и кишечника;
эффект от лечения бесплодия и других гинекологических заболеваний;
снижение возможности инфекционных заболеваний половых органов;
Эффект лечения ревматоидного артрита.
Эти препараты подходят для женщин любого возраста. Через 3 недели после родов препарат можно принимать. Эти препараты особенно эффективны при применении во время половых патологий и гормональной перестройки.
Кольца и патчи
Влагалищное кольцо вводится во влагалище в первый день менструации и может оставаться там до 3 недель. По истечении этого времени снова наступает менструация и ставится новый контрацептив. Из колец выделяется небольшое количество гормонов, что повышает надежность защиты от беременности. Индекс Perl равен 0,4. Вагинальные кольца не мешают половой жизни, занятиям спортом, в целом ни женщина, ни ее партнер не замечают наличия вагинального кольца. Сообщений о выпадении колец из ножен пока не поступало.
Есть пластырь под названием Евра, пластырь наносится на кожу и маркируется менструальным циклом, во время менструации не используется. Гормоны всасываются в кровь через пластыри, прикрепленные к коже. Патчи не отклеиваются самостоятельно, не мешают плавать и не доставляют дискомфорта при воздействии солнечных лучей.
Преимущества пластырей перед контрацептивами в виде таблеток заключаются в следующем:
Выброс гормонов в кровь в заданном количестве;
отсутствие негативного влияния на печень;
нет необходимости принимать таблетки каждый день.
Оральные прогестагенные контрацептивы
Эти контрацептивы назначают в следующих случаях:
во время лактации;
во время пременопаузы.
Мини-пили повышают вязкость в цервикальном канале и снижают сократительную способность маточных труб. Почти у половины женщин, использующих эти противозачаточные средства, сохраняется овуляция. Следовательно, эти противозачаточные средства имеют более низкий индекс эффективности, равный 0 по индексу Перла.Равно 6-4.
Эти препараты могут быть противопоказаны женщинам с внематочной беременностью и кистами яичников. Преимущество метода контрацепции в том, что его можно использовать в период лактации. Недостатком является недостаточная эффективность и возможность метроррагии.
Инъекционные контрацептивы и имплантаты
Этот метод подходит для женщин, которые долго не планируют беременность. Препарат вводят внутримышечно 1 раз, его эффективность оценивается в 1,2 по индексу Перля.
Твиттер
Достижения в области инъекционных наркотиков
Тот факт, что он имеет гораздо более высокий КПД;
долгосрочные эффекты;
хорошее принятие женским организмом;
что не обязательно принимать его каждый день;
возможность применения препарата при миоме матки, аденомиозе и других эстрогенсберегающих препаратах.
Недостатки инъекционных препаратов
Возможность забеременеть восстанавливается в течение 6 мес — 2 лет после прекращения введения препарата;
повышенная склонность к маточным кровотечениям.
Этот метод рекомендуется только женщинам, которые не планируют беременность в течение длительного времени, например, в период грудного вскармливания, когда есть противопоказания к эстрогенным препаратам, и очень удобен для женщин, не желающих принимать гормональные препараты в период беременности. форме таблеток каждый день.
Имплантационный препарат Норплант состоит из 6 небольших капсул. Его вводят под кожу под местной анестезией, действие препарата начинается с первых суток и сохраняется до 5 лет. Он равен 0,2-1,6 по индексу Perl.
Барьерные методы контрацепции
Одним из лучших аспектов барре-контрацепции является то, что она защищает от заболеваний, передающихся половым путем. Поэтому этот метод очень распространен. Выделяют два типа: химический и механический.
Химический метод
Спермициды – это вещества, убивающие сперматозоиды. Их уровень эффективности составляет 6-20 по индексу Perl. Эти вещества выпускают в виде вагинальных свечей, таблеток, кремов и гелей. Противозачаточные средства в твердой форме (суппозитории, таблетки и пленки) вводят во влагалище за 20 мин до полового акта. Вещества в виде кремов и гелей начинают действовать сразу после нанесения на кожу.
Наиболее распространенными средствами являются Фарматекс и Патентекс Овал. Спермициды не только убивают сперму, но и обладают бактерицидным действием, то есть уничтожают инфекции, передающиеся половым путем. Однако эти агенты увеличивают проницаемость стенки влагалища и высока вероятность заражения ВИЧ.
Преимущества химических контрацептивов в том, что они начинают действовать в короткие сроки, хорошо принимаются женским организмом, защищают от венерических заболеваний. Недостатками являются возникновение аллергических реакций (зуд, зуд, сыпь).Механический метод
Механические контрацептивы механически препятствуют прохождению сперматозоидов в полость матки. Наиболее распространенными из этих средств являются презервативы. Презервативы производятся специально для мужчин и женщин. Мужской презерватив надевается на половой член во время эрекции, тогда как женский презерватив состоит из двух колец, которые соединены латексной пленкой, одно из колец располагается на шейке матки, а другое остается вне влагалища.
По индексу Перла эффективность презервативов оценивается от 4 до 20. Для повышения их эффективности необходимо правильно их использовать: не использовать масла для уменьшения силы трения, не использовать повторно один и тот же презерватив, не использовать презерватив при длительном сексе, обращать внимание на срок годности и условия хранения. противозачаточного средства.
Презервативы обеспечивают хорошую защиту от венерических заболеваний, но есть риск передачи сифилиса (язвы) и ряда вирусных заболеваний (при контакте с кожей).
Какой метод контрацепции лучше всего подходит для планирования беременности?
В такой ситуации рекомендуется использовать комбинированный метод – прием гормональных препаратов и использование презервативов.
Циньская диафрагма и колпачок не получили широкого распространения в народе. Эти устройства вставляются в шейку матки и удаляются через 6 часов после полового акта. Их можно мыть, сушить, содержать в чистоте и использовать повторно. Есть случаи, когда их нельзя использовать, например, деформация шейки матки, воспалительные заболевания влагалища и половых органов. Их преимущества – многоразовость и низкая стоимость.
Достижения в области механической контрацепции
Безопасность;
защита от венерических заболеваний.
Недостатки: недостаточная эффективность при неправильном использовании.
Естественный способ восстановиться после беременности
iStock
Естественный способ — не заниматься сексом, когда приближаются дни овуляции. В этом случае эффективность по индексу Perl равна 40. Дни, когда высока вероятность оплодотворения яйцеклетки, можно определить с помощью следующих методов:
Календарный метод;
измерение температуры в прямой кишке;
исследование маточной слизи;
Симптотермический метод.
Контрацепция календарным методом
Его применяют только у женщин с нормальным менструальным циклом. Овуляция происходит на 12-16 день менструального цикла, при котором менструальный цикл должен составлять 28 дней. Сперматозоиды живут 4 дня, а яйцеклетки — 1 день. Поэтому «опасными» днями являются от 8 до 17 дней. В это время лучше использовать другие методы контрацепции.
Ректальное измерение температуры
Метод ректальной температуры измеряет и записывает температуру в этой области во время овуляции.В следующем менструальном цикле вы можете заниматься сексом на основании температуры, а это означает, что «безопасно» заниматься сексом через 3 дня после изменения температуры. Очень немногие женщины используют этот метод.
Использование цервикальной слизи и симптотермального метода требует от женщины внимания, и ей необходимо чувствовать процессы, происходящие в ее организме.
Остановка во время секса
Простой, легкий, но менее эффективный метод. Perl имеет рейтинг 25 по индексу. Беременность может наступить в результате преэклампсии. Для мужчины этот метод несколько неудобен, а также высок риск развития простатита.
Биологическая защита от беременности применяется при наличии противопоказаний к применению других средств контрацепции, а также при нехватке средств в семье.
Стерилизация
Хирургическая контрацепция может использоваться представителями обоих полов. У женщин фаллопиевы трубы перевязаны, и яйцеклетка не может пройти в полость матки. У мужчин блокируются семявыносящие протоки и сперматозоиды не выделяются вместе с эякулятом. Этот метод имеет индекс Perl от 0 до 0,2 и считается одним из самых надежных методов. Беременность может наблюдаться в результате регенерации маточных труб. Этот метод является необратимым, поэтому женщину и мужчину перед операцией объясняют. Если пары хотят завести еще одного ребенка после операции, это можно сделать только с помощью экстракорпорального оплодотворения (ЭКО).
Стерилизацию можно проводить в любом возрасте, если у женщины имеются тяжелые заболевания половых органов и они являются противопоказанием к деторождению. Если таких случаев не наблюдается, ее обычно проводят женщинам старше 35 лет и имеющим не менее 2 детей. Операция проводится лапароскопически и может длиться 10-20 минут. Кроме того, с согласия женщины маточные трубы могут быть перевязаны во время других оперативных вмешательств.
Экстренная контрацепция
Экстренная контрацепция проводится в случаях, когда женщина незащищена и беременеет, когда не хочет (при разрыве презерватива, при изнасиловании и нечастых половых контактах).
К методам экстренной контрацепции относятся:
Введение внутриматочных контрацептивов в течение 5 дней после полового акта;
Метод Юзпе (необычный прием оральных контрацептивов).
Оценка 2-3 по индексу Perl. эти методы также могут осложняться: маточными кровотечениями, тошнотой, рвотой и др. При наступлении беременности необходимо прервать беременность, так как препараты, принимаемые в экстренном порядке, оказывают негативное влияние на плод.
Методы послеродовой контрацепции
Они включают:Метод лактационной аменореи: кормление грудью 6 раз в день в течение 6 месяцев после родов, интервал между кормлениями не должен превышать 6 часов, вероятность наступления беременности очень мала, если менструация не наблюдается;
стерилизация;
гестагенные препараты (мини-пили) также можно применять в период лактации;
Применение Nrplent через 1,5 месяца после родов;
использование презервативов;
при отсутствии лактации принимать оральные контрацептивы с 21-го дня и вводить внутриматочную спираль на 5-й неделе.
Перед выбором противозачаточных средств следует проконсультироваться с гинекологом, только врач может помочь подобрать удобный и доступный метод контрацепции. Будьте здоровы!
Ikid.uz