Sunʼiy urugʻlantirish – tabiiy yoʻl bilan farzand koʻra olish qobiliyati buzilgan yoki umuman yoʻqolgan oilalarda oʻtkaziladigan reproduktiv texnologiyalarning eng zamonaviy koʻrinishidir. Bu texnologiyaning asosida jinsiy aloqadan foydalanmagan holda erkak spermatozoidlarini ayol reproduktiv aʼzolariga yoʻnaltirish yoki joylash yotadi.
EKO usulida tuxum hujayrani urugʻlantirish invitro sharoitida oʻtkaziladi, yaʼni “probirkada”, sunʼiy urugʻlantirish esa erkakdan olingan sperma suyuqligini bachadon boʻyniga yoki bachadon boʻshligʻiga joylashtiriladi.
Ilk sunʼiy urugʻlantirish italyan olimlar tomonidan XVIII asr oxirlarida amalga oshirilgan, bunda ular itlarda tajriba oʻtkazib koʻrishgan. Bu usul oʻtgan asrning 50-60 yillarida keng tarqalib ketdi.
Sunʼiy urugʻlantirish shartlari
Sunʼiy urugʻlantirish amaliyoti ovulyatsiya davrigacha boʻlgan vaqtda oʻtkziladi. Bunda sunʼiy urugʻlantirish kutilayotgan ovulyatsiya jarayonidan bir sutka oldin, ovulyatsiya vaqtida va tuxum hujayradan follikula chiqqan vaqtda bajariladi.
Koʻpincha sunʼiy urugʻlantirish ovulyatsiya jarayonini ragʻbatlagan holda amalga oshiriladi, yaʼni follikulstimullovchi yoki antiestrogen gormonlar buyuriladi. Sunʼiy urugʻlantirish uchun olingan sperma maxsus qayta ishlovdan oʻtkaziladi, bundan maqsad koʻproq faol boʻlgan va yashovchan spermatozoidlarni tanlab olishdir.
Sunʼiy urugʻlantirishga koʻrsatmalar
Sunʼiy urugʻlantirish quyidagi holatlarda oʻtkaziladi:
- Vaginizm;
- Bachadon boʻyni yalligʻlanishi;
- Erkak kishida erektil disfunksiyalar;
- Bachadon boʻyni funksional deformatsiyasi;
- Bachadondagi nuqsonlar;
- Immunologik bepushtlik (spermatozoidlarni nobud qiluvchi antitelolar ayol organizmi tomonidan ishlab chiqariladi);
- Gipoestrogeniya (bachadon boʻyni shilligʻining quyuqlashuvi, buning natijasida spermatozoidlarning bachadon boʻshligʻiga oʻta olmasligi);
- Idiopatik kasalliklar;
- Azoospermiya;
- Subfertil sperma;
- Juftlarning birida OIV-infeksiyasi boʻlishi;
- Rezus konflikt holatida (dunyoga keladigan farzandda rezus mos kelmaslikning oldini olish maqsadida).
Sunʼiy urugʻlantirish oʻtkazishga qarshi koʻrsatmalar
- Ayoldagi somatik, ruhiy kasalliklar va bu kasalliklarning homilador boʻlishga toʻsqinlik qilsa;
- Bachadon rivojlanish nuqsonlari;
- Tuxumdonlar kistasi va oʻsmasi;
- Har qanday yomon sifatli oʻsmalar;
- Oʻtkir yoki surunkali infeksion kasalliklarning xuruj qilishi;
- Follopiy naychalarining berkilishi;
- Adenomioz ogʻir darajasi;
- Bachadon nayi boʻlmasligi yoki spaykalar;
- Akinospermiya (spermatozoidlar harakatsizligi, bunda EKO amaliyoti oʻtkazilishi mumkin).
Tayyorgarlik
Homiladorlikni rejalashtirayotgan oilada sunʼiy urugʻlantirish amaliyoti oʻtkazilishi uchun ayol kishi ham erkak kishi ham maʼlum bir tayyorgarlikdan oʻtishlari kerak boʻladi (immunitetni koʻtarish, sogʻlom turmush tarziga rioya etish, toʻgʻri ovqatlanish ratsionini tuzish, vitaminlar qabul qilish va boshqalar). Sunʼiy urugʻlantirishga tayyorgarlik bosqichlari mutaxassislar maslahati, instrumental va laborator tekshiruvlar hamda sperma qayta ishlovidan iborat.
Kerak boʻladigan mutaxassislar
Homiladorlikni rejalashtirayotgan oilada juftlar quyidagi mutaxassislar koʻrigidan oʻtishlari kerak:
- Terapevt – surunkali kasalliklarni davolash maqsadida;
- Ginekolog – ginekologik patologiyalarni aniqlash maqsadida;
- Androlog – erkak kishi tomonidan oʻzgarishlarni aniqlash maqsadida;
- Urolog – urologik tizimda kasalliklarni istisno qilish maqsadida;
- Mammolog – koʻkrak sut bezidagi muammolarni aniqlash uchun;
- Endokrinolog – endokrinologik oʻzgarishlarni aniqlash maqsadida;
Bundan tashqari kardiolog, onkolog va boshqa mutaxassislar tekshiruvlaridan oʻtish kerak boʻladi.
Qoʻshimcha tekshiruvlar
Bu tekshiruvlardan juftlarning har ikkisi ham oʻtishi kerak.
- Umumiy qon tahlili, umumiy peshob tahlili;
- Qon biokimyoviy tekshiruvi;
- Qon ivish xossasi;
- Jinsiy yoʻl bilan yuqadigan infeksiyalarni istisno qilish;
- Zahm, OIV-infeskiyasi, gepatit B,C tekshiruvi;
- Rezus omil, qon guruhi;
- Spermogramma;
- Sut bezlari va ginekologik UTT (UZI) tekshiruvi;
- Flyuorografiya, EKG;
- Jinsiy gormonlar faolligi;
- Gisterosalpingografiya (bachadon naylari oʻtkazuvchanligini aniqlash maqsadida).
Spermani tayyorlash
Spermani qayta ishlash usullari:
«Suzuvchi» usuli. Eyakulat tozolovchi muhitga aralashtiriladi, bunda faol va harakatchan spermatozoidlar yuzaga harakatlanib chiqadi. Bu usul bajarilishi uchun 2 soat sarflanadi.
Yuvish usuli. Eng oddiy usullardan biri hisoblanadi. Biologik materialning suyuq qismini chiqarib tashlash, qolgan qismi esa antibiotiklar va pentoksifillin muhitiga aralashtiriladi. Soʻngra choʻkma sentrafugadan oʻtkaziladi, qayta yuviladi va yana sentrafugadan oʻtkaziladi. Usul 60 daqiqa davom etadi.
Sentrafugalash. Olingan biomaterial yuviladi va leykotsitlar, bakteriyalar, faol boʻlmagan spermatozoidlardan ajratiladi, soʻngra ikki marta sentrafugadan oʻtkaziladi, natijada zich boʻlgan modda hosil boʻladi. Usul 60 daqiqa davom etadi.
Spermani filtrlash. Yuvilgan va sentrafugandan oʻtgan sperma oynali tolalardan oʻtkaziladi va filtrlanadi.
Sunʼiy urugʻlantirish turlari
Sunʼiy urugʻlantirishning 2 xil turi mavjud:
Gomologik usul
Gomologik usul yoki oʻz turmush oʻrtogʻi spermasidan foydalanish. Yangi olingan mahsulot yoki kriokonservatsiyadan soʻng sperma biomaterialidan foydalanish mumkin. Spermatozoidlarni muzlagan holda saqlab qoʻyish sterillangandan soʻng amalga oshiriladi, bunda sitostatiklar yoki nur terapiyasi qoʻllaniladi.
Geterologik usul
Geterologik usul yoki donor spermadan foydalanish. Oilada erkak kishi roziligi bilan amalga oshiriladi (azoospermiya, oligostenospermiya va boshqa omillar boʻlganda). Oʻz jufti va donor spermalarini aralashtirish mumkin emas, bu donor sperma sifatini oʻzgartiradi. Usulni oʻtkazishdan avval oʻz turmush oʻrtogʻi spermasini bachadon yoki bachadon kanaliga joylashtirib tekshirib koʻriladi, agar natija kutilgandek boʻlmasa donorlik spermadan foydalaniladi.
Sunʼiy urugʻlantirish texnikasi boʻyicha quyidagilarga boʻlinadi:
- Bachadon boʻyniga spermani joylash. Eng oddiy usul hisoblanadi, spermatozoidlar servikal kanalga joylashtiriladi.
- Bachadon ichiga spermani joylash. Biomaterial bachadon boʻshligʻiga joylashtiriladi.
- Bachadon nayiga spermani joylash. Spermani ovulyatsiya jarayoni kechayotgan tuxumdon tomonidagi bachadon nayiga joylashtiriladi. Bu usul natijasi bachadon boʻshligʻiga spermani joylash bilan bir xil.
- Bachadon ichi intraperitoneal urugʻlantirish. Spermalar faolligini oshiruvchi, qayta ishlovdan oʻtgan biomaterial bachadon boʻshligʻiga bosim ostida yuboriladi. Natijada jinsiy hujayralar bachadon nayidan oʻtadi va yetilgan follikulani urugʻlantiradi. Idiopatik bepushtlik yoki bachadon ichi urugʻlantirilishi usullari samarasi boʻlmaganda oʻtkaziladi.
Sunʼiy urugʻlantirish qanday amalga oshiriladi?
Har ikkala juft aʼzolari belgilangan vaqtda shifoxonaga keladi. Erkak kishidan eyakulat olinadi va uni qayta ishlovdan oʻtkaziladi, ayol esa tuxumdon UTT (UZI) tekshiruvidan oʻtadi, bunda ovulyatsiya jarayoni tasdiqlanishi kerak boʻladi. Amaliyot ambulator sharoitda bajariladi.
Sunʼiy urugʻlantirish deyarli ogʻriqsiz jarayon, biroz diskomfort tugʻdirishi mumkin xalos. Bemor ginekologik stolga yotqiziladi, biomaterial maxsus shpritsga olinadi, shpritsga maxsus toʻmtoq moslama biriktiriladi (bachadon boʻyni urugʻlantirilishi) yoki plastik kateter ulanadi (bachadon boʻshligʻi urugʻlanishi).
Qinga koʻzgu joylashtirilib sperma yuboriladi. Bachadon boʻyniga sperma kiritilgandan soʻng servikal qopqoqcha joylashtiriladi, bu qalpoqcha spermani chiqib ketmasligini taʼminlaydi. Bemor ayol 45-60 daqiqa davomida gorizontal holatda yotadi va soʻngra oʻz uyiga ketishi mumkin.
Jarayonni qadamma-qadam olib borilishi
Sunʼiy urugʻlantirish amaliyoti oʻtkazilishiga bir hafta oldin tayyorgarlik boshlanadi. Erkaklar issiq saunalarga bormasligi, sovuq qotmasligi, stress holatlari va jismoniy zoʻriqishlardan saqlanishi kerak. Sperma topshirish uchun erkak kishi kamida 3 kun jinsiy aloqadan saqlanishi kerak. Bundan tashqari erkak kishi spirtli ichimlik ichish, tamaki mahsulotlarini chekish mumkin emas. Amaliyotdan 1-1,5 soat avvalroq erkak kishi sunʼiy yoʻl bilan oʻz spermalarini toʻkadi.
Ayol kishi ham spirtli ichimliklar ichmasligi va tamaki mahsulotlari chekmasligi zarur, hamda jinsiy aloqadan kamida 3-5 sutka davomida saqlanishi kerak.
Sunʼiy urugʻlantirish oʻtkazilgandan keyingi tavsiyalar
- Sunʼiy urugʻlantirish oʻtkazilgan kun vanna qabul qilmaslik;
- Amaliyotdan soʻng kamida 3 kun jinsiy aloqaga kirishmaslik;
- Ogʻir yuk koʻtarmaslik va jismoniy zoʻriqishdan saqlanish;
- Zararli odatlardan voz kechish va dori preparatlar qabul qilishni toʻxtatish.
- Sunʼiy urugʻlantirish amaliyoti bajarilgandan soʻng 12-14 sutka oʻtib ayol qonida XGCH gormoni tekshiriladi, bu bilan amaliyot natijasi baholanadi.
Ehtimoliy asoratlari
Sunʼiy urugʻlantirish noinvaziv usul hisoblanadi, shu sababli asoratlar kuzatilish ehtimoli juda kam. Shunday boʻlsada, quyidagi asoratlar ham uchrashi mumkin:
Ogʻriq sindromi. Biomaterial joylashtirilgandan soʻng qorinning pastki sohasida ogʻriq boʻlishi mumkin. Bunga sabab tibbiy asbob yordamida servikal kanal kengaytirilganligidir.
Vazovagal reaksiya. Shifokorning qaltis harakatlari natijasida bachadon boʻyni shilliq qavati nerv oxirlari qoʻzgʻalishi mumkin, natijada qon tomirlar kengayadi, qon bosimi tushadi va puls tezlashadi. Bemor vertikal holatda boʻlsa qon oqimi bosh miyadan tananing pastki qismiga oqadi, buning oqibatida bemor hushidan ketishi mumkin.
Allergik reaksiyalar. Bachadon boʻshligʻiga sifatli qayta ishlovdan oʻtmagan sperma joylashtirilganda kuzatiladi. Qizil toshmalar toshishi, qon bosimi pasayishi, tremor holati kelib chiqishi mumkin. Ogʻir holatlarda anafilaktik shok kelib chiqadi.
Tuxumdonlar giperstimulyatsiyasi sindromi. Ovulyatsiyani kuchaytiruvchi preparatlarni qabul qilish natijasida kelib chiqadi. Ikki tomonlama tuxumdonlar kistasi hosil boʻlishi mumkin hamda ogʻriq sindromi kuzatiladi.
Jinsiy yoʻllarga infeksiya tushishi. Amaliyot bajarilayotgan vaqtda aseptika va antiseptika qonun qoidalariga rioya etilmaganda kuzatiladi.
Ektopik homiladorlik. Bachadon naylari torayishi, yoʻlining yopilib qolishi natijasida roʻy beradi.
Samaradorlik
Sunʼiy urugʻlantirish amaliyoti 4 martadan ortiq bajarilishi tavsiya etilmaydi. Agar amaliyot samarasi bilinmasa bepushtlikning boshqa sabablari aniqlanadi yoki EKO usuli qoʻllanilishi mumkin.Sunʼiy urugʻlantirish samaradorligi quyidagi omillarga bogʻliq:
- Tuxumdonlarni stimullash sifati;
- Ayol yoshi (30 yoshgacha samarali);
- Bachadon nayi oʻtkazuvchanligi, shilliq qavat butunligi;
- Spermaning fertilligi (yaʼni urugʻlantirish xususiyati saqlanganligi).
Ikid.uz
Ma’lumotlarni rus tilida o‘qing👇
Искусственное оплодотворение — это современная форма репродуктивных технологий, применяемая в семьях, чья способность иметь детей естественным путем нарушена или полностью утрачена. Эта технология включает в себя направление или имплантацию мужской спермы в женские репродуктивные органы без использования полового акта.
В методе ЭКО оплодотворение яйцеклетки осуществляется in vitro, то есть «в пробирке», а при искусственном оплодотворении в шейку или полость матки помещается сперматозоид, полученный от мужчины.
Первое искусственное осеменение было проведено итальянскими учеными в конце 18 века, когда они ставили эксперименты на собаках. Этот метод получил широкое распространение в 50-х и 60-х годах прошлого века.
Условия искусственного оплодотворения
Искусственная инсеминация проводится до овуляции. В этом случае искусственную инсеминацию проводят за сутки до ожидаемого процесса овуляции, во время овуляции и при выходе яйцеклетки из фолликула.
Нередко искусственную инсеминацию проводят со стимуляцией процесса овуляции, то есть назначают фолликулостимулирующие или антиэстрогенные гормоны. Сперма, полученная для искусственного оплодотворения, проходит специальную обработку, целью которой является отбор более активных и жизнеспособных сперматозоидов.
Инструкция по искусственному оплодотворению
Искусственную инсеминацию проводят в следующих случаях:
вагинизм;
Воспаление шейки матки;
Эректильная дисфункция у мужчин;
функциональная деформация шейки матки;
Дефекты матки;
Иммунологическое бесплодие (антитела, убивающие сперматозоиды, вырабатываются женским организмом);
Гипоэстрогения (сгущение цервикальной слизи, вследствие чего сперматозоиды не могут пройти в полость матки);
Идиопатические заболевания;
азооспермия;
Субфертильная сперма;
ВИЧ-инфекция у одной из пар;
Резус-конфликт (с целью предотвращения резус-конфликта у будущего ребенка).
Противопоказания к искусственному оплодотворению
Если женщина имеет соматические и психические заболевания и эти заболевания не позволяют ей забеременеть;
пороки развития матки;
киста и опухоль яичника;
Любые злокачественные опухоли;
Приступы острых или хронических инфекционных заболеваний;
Непроходимость маточных труб;
Тяжелая степень аденомиоза;
Отсутствие фаллопиевых труб или спайков;
Акиноспермия (неподвижность сперматозоидов, при которой можно проводить ЭКО).
Подготовка
Для проведения искусственного оплодотворения в семье, планирующей беременность, как женщине, так и мужчине необходимо пройти определенную подготовку (повысить иммунитет, вести здоровый образ жизни, правильно питаться, принимать витамины и т. д.). Консультации специалистов по этапам подготовки к искусственному оплодотворению,состоит из инструментальных и лабораторных исследований и обработки спермы.
Требуются профессионалы
В семье, планирующей беременность, супружеские пары должны пройти обследование у следующих специалистов:
Терапевт — для лечения хронических заболеваний;
Гинеколог – с целью выявления гинекологических патологий;
Андролог – для определения изменений у мужчины;
Уролог – для исключения заболеваний в урологической системе;
Маммолог – для выявления проблем в молочной железе;
Эндокринолог – для выявления эндокринологических изменений;
Кроме того, необходимо пройти обследование у кардиолога, онколога и других специалистов.
Дополнительные проверки
Обе пары должны пройти эти проверки.
Общий анализ крови, общий анализ мочи;
биохимическое исследование крови;
Свертываемость крови;
Исключение инфекций, передающихся половым путем;
Зам, ВИЧ-инфекция, гепатиты В, С обследование;
Резус-фактор, группа крови;
Спермограмма;
Обследование молочных желез и гинекологическое УТТ (УЗИ);
Флюорография, ЭКГ;
активность половых гормонов;
Гистеросальпингография (для определения проходимости маточных труб).
Подготовка спермы
Методы обработки спермы:
«Плавающий» метод. Эякулят смешивается с очищающей средой, при этом активные и подвижные сперматозоиды выходят на поверхность. Этот метод занимает 2 часа.
Способ стирки. Это один из самых простых методов. Жидкую часть биологического материала удаляют, а остаток смешивают с антибиотиками и пентоксифиллином. Затем осадок центрифугируют, снова промывают и снова центрифугируют. Метод длится 60 минут.
Центрифугирование. Полученный биоматериал промывают и отделяют от лейкоцитов, бактерий, неактивных сперматозоидов, а затем дважды центрифугируют, в результате чего получается густая субстанция. Метод длится 60 минут.
Фильтрация спермы. Промытую и центрифугированную сперму пропускают через стекловолокно и фильтруют.
Виды искусственного оплодотворения
Существует 2 вида искусственного оплодотворения:
Гомологичный метод
Гомологичный метод или использование спермы супруга. Можно использовать свежеполученный продукт или биоматериал спермы после криоконсервации. Криоконсервация сперматозоидов производится после стерилизации с использованием цитостатиков или светотерапии.
Гетерологический метод
Использование гетерологичного метода или донорской спермы. Проводится с согласия мужчины в семье (при наличии азооспермии, олигостеноспермии и других факторов). Нельзя смешивать сперму партнера и донора, что меняет качество донорской спермы. Перед проведением метода проверяют сперму партнера, помещая ее в матку или маточный канал, если результат не соответствует ожидаемому, используется донорская сперма.По методам искусственного осеменения его делят на:
Помещение спермы в шейку матки. Самый простой метод – помещение сперматозоидов в канал шейки матки.
Помещение спермы в матку. Биоматериал помещают в полость матки.
Размещение сперматозоидов в маточной трубе. Сперма помещается в маточную трубу на той стороне яичника, где происходит овуляция. Результат этого метода такой же, как и при помещении спермы в полость матки.
Внутриматочная инсеминация. Обработанный биоматериал, повышающий активность сперматозоидов, вводят в полость матки под давлением. В результате зародышевые клетки проходят через маточную трубу и оплодотворяют зрелый фолликул. Проводится при идиопатическом бесплодии или неэффективности методов внутриматочной инсеминации.
Как проводится искусственное оплодотворение?
Оба члена пары прибудут в больницу в назначенное время. У мужчины собирают и обрабатывают эякулят, а женщине проводят исследование УТТ (УЗИ) яичников, которое подтвердит процесс овуляции. Операция проводится амбулаторно.
Искусственная инсеминация – практически безболезненный процесс, он может вызывать некоторый дискомфорт. Больную укладывают на гинекологический стол, биоматериал набирают в специальный шприц, к шприцу присоединяют специальный тупой прибор (цервикальная инсеминация) или подсоединяют пластиковый катетер (маточная инсеминация).
Во влагалище вводят зеркало и отправляют сперму. После того, как сперма вводится в шейку матки, надевается цервикальный колпачок, чтобы предотвратить утечку спермы. Больной лежит в горизонтальном положении 45-60 минут, после чего может идти домой.
Пошаговый процесс
Подготовка начинается за неделю до операции искусственного оплодотворения. Мужчинам не следует посещать горячие сауны, избегать простуды, избегать стрессовых ситуаций и физических нагрузок. Для того чтобы сдать сперму, мужчина должен воздерживаться от половых контактов не менее 3 дней. Кроме того, мужчине нельзя употреблять алкоголь и курить табачные изделия. За 1-1,5 часа до операции мужчина искусственно эякулирует свою сперму.
Женщина не должна употреблять алкоголь и курить табачные изделия, а также должна воздерживаться от половых контактов не менее 3-5 дней.
Рекомендации после искусственного оплодотворения
Не принимайте ванну в день искусственного оплодотворения;
Не заниматься сексом в течение как минимум 3 дней после операции;
избегать подъема тяжестей и физических нагрузок;
Избегайте вредных привычек и прекратите прием лекарств.
Через 12-14 дней после процедуры искусственного оплодотворения в крови женщины проверяют гормон XHCH для оценки результата процедуры.
Возможные осложнения
Искусственная инсеминация является неинвазивным методом,поэтому вероятность осложнений очень мала. Однако могут возникнуть следующие осложнения:
Болевой синдром. После размещения биоматериала могут быть боли внизу живота. Причина этого в том, что цервикальный канал расширяется с помощью медицинского аппарата.
Вазовагальная реакция. В результате движений врача могут раздражаться нервные окончания слизистой оболочки шейки матки, в результате чего расширяются сосуды, падает артериальное давление и учащается пульс. При вертикальном положении больного происходит отток крови от головного мозга к нижней части тела, в результате чего больной может потерять сознание.
Аллергические реакции. Наблюдается при попадании в полость матки необработанной спермы. Могут появиться красные высыпания, может упасть артериальное давление, появиться тремор. В тяжелых случаях возникает анафилактический шок.
Синдром гиперстимуляции яичников. Возникает в результате приема препаратов, усиливающих овуляцию. Может формироваться двусторонняя киста яичника и наблюдаться болевой синдром.
Генитальная инфекция. Наблюдается при несоблюдении правил асептики и антисептического законодательства во время операции.
Внематочная беременность. Происходит в результате сужения маточных труб, закрытия прохода.
Эффективность
Не рекомендуется проводить искусственное осеменение более 4 раз. Если эффективность процедуры неизвестна, определяются другие причины бесплодия или может быть использован метод ЭКО.Эффективность искусственного оплодотворения зависит от следующих факторов:
качество стимуляции яичников;
Женский возраст (эффективен до 30 лет);
проходимость маточных труб, целостность слизистой оболочки;
Фертильность сперматозоидов (то есть сохранение свойства оплодотворения).
Ikid.uz
[/spoiler]